مسجد نصیر الملک که یکی از قدیمی ترین مساجد شیراز و ایران شناخته میشود و به مسجد صورتی نیز شهرت دارد، قدمت این بنا به دوران ۱۲۹۴ هجری قمری می رسد.
اشتراک گذاری :
به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ وهنرخبرگزاری تقریب،مساجد از صدر اسلام به عنوان عبادتگاه مسلمانان وجود داشتهاند.
آنچه جالب توجه است این است که تا امروز، زیبایی و تاریخچهی غنی این اماکن مقدس الهام بخش بازدیدکنندگان بیشماری در سراسر جهان بوده است.
بر همین اساسخبرگزاری تقریبقصد دارد در قالب یک بسته خبری و به صورت هفتگی به معرفی مساجد زیبای جهان و کشورمان بپردازد.
مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی یکی از مساجد قدیمی شیراز است. این مسجد در محله گود عربان که در قدیم به محله اسحق بیگ معروف بوده واقع در جنوب خیابان لطفعلیخان زند و در نزدیکی شاهچراغ و در تاریخ ۱۲۹۴ه. ق آغاز و در تاریخ ۱۳۰۵ه. ق به پایان رسانید که به معماری میرزا رضا کاشی گر و حاج محمد حسن معمار ساخته شدهاست. این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۵۸ ه.ش با شمارهٔ ثبت ۳۹۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
درست در روبروی مسجد نصیرالملک کوچه ی نصیرنظام قرار دارد که به گذر نصیرنظام معروف است. نصیرنظام از سرداران نظامی دوران قاجار میباشد که در این گذر سکونت داشته و گاهاً خانه ی نصیرنظام را با مسجد نصیرالملک اشتباه میگیرند.
تاریخچه
این بنا به دستور میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک، که از اعیان و اشراف شیراز بود، ساخته شد. معماری آن کار محمد حسن معمار بودهاست. ساخت آن حدود ۱۲ سال و از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ خورشیدی به طول انجامیدهاست. مرمت، حفظ و نگهداری این بنا با رعایت استانداردهای بینالمللی مرمت آثار تاریخی از سالها پیش توسط موقوفه نصیرالملک به تولیت محمود قوام آغاز شده و همچنان ادامه دارد. در و پنجرههای رنگین شبستان این بنا توسط دو استاد بزرگ نجار شیرازی بنامهای استاد محمد جعفر و استاد محمد رحیم در زمان احداث این بنا ساخته شد. و در سال ۱۳۴۸ خورشیدی توسط میرزا آیت باز سازی گردیدهاست.
مسجد نصیرالملک از دیدگاه کاشی کاری از ارزندهترین مساجد ایران و از دیدگاه ساختمانسازی به ویژه مقرنس بیمانند است مساحت آن ۲۸۹۰ متر مربع و زیربنای آن ۲۲۱۶ متر مربع است در این مسجد از شیشههای رنگی استفاده شده به همین علت آن را مسجد صورتی ایران نیز میگویند. مسجد یک سر در ورودی دارد و دو ورودی دیگر آن به کوچهٔ جنوبی و مسجد و به امامزادهٔ جنب آن مرتبط است. ورودی اصلی مسجد از کاشی هفت رنگ با تزیینات فراوانی از گل سرخ گل زنبق شیراز است.
این سردر دارای دو جرز است و هر جرز به سه قسمت تقسیم شده و در بالای آن یک تابلو با کاشی هفت رنگی قرار دارد سردر با یک فرورفتگی قرار دارد در چوبی مسجد دارای قابی سنگی با تزیینات اسلیمی و سنگ یکپارچه بزرگ است و روی آن یک قوس پنج او هفت به کار رفته در بالای قاب سنگی یک کتیبهٔ کوچک که سنگی با شعر شوریده شیرازی و تاریخ ساخت آن با خط نستعلیق آمدهاست.
این مسجد دو شبستان دارد یکی در غرب و دیگری در شرق شبستان شرقی یک شبستان زمستانی بوده که به سمت قبله است همچنین در هوای بسیار گرم تابستان میبایست مورد استفاده قرار میگرفت که جهت جلوگیری از تابش مستقیم نور آفتاب و گرم شدن شبستان طراحی شدهاست.
شبستان غربی یکی از زیباترین شبستانهای مساجد ایران است که با تزیینات کاشی و آجر با نقاشیهایی از گل سرخ کار شده بود اما تعمیراتی در حدود ۷۰ سال قبل روی آن انجام شده بود که کاشی فیروزهای روی آن را پوشاند. ستونهای مسجد نصیرالملک یکی از زیباترین ستونهای اماکن تاریخی شیراز است که با یک سری گلدان شروع میشود این شبستان دارای ستون ۶ تائی است که دو طاق چشمه پوشش سقف را نگه داشته پوششها از کاربندی ۲۲ است هفت طاق چشمهای در بین دو ستون قرار دارد در انتهای این ردیف و چشمهای کاشی کاری شده به محراب فوقالعاده زیبا میرسیم.
بدنه این مسجد عمدتاً اجر است اما معمار برای پرهیز از یکنواختی دیوار کاشی آوردهاست در شبستان غربی یک محراب بسیار زیبا با ایجاد یک فرورفتگی در بدنه چوبی شبستان ایجاد گردیده.
ایوان مسجد نصیرالملک
مسجد نصیر دارای دو ایوان در قسمت شمالی و جنوبی است که با هم قرینه نیستند. در جبهه شمالی مسجد ۴ غرفه در دو طرف ایوان دیده میشود این ایوان شمالی (شاه نشین) فرم کانه پوش است با مقرنس کاری زیبا سقف آن نیز دارای طرحی نو و ابتکاری است. در قسمت جنوبی ایوانی با دو گلدسته وجود دارد.
در حیاط حوض سنگی مستطیل شکل و بزرگی وجود دارد که فوارههای سنگی نیز در وسط ان است. در ضلع شمالی مسجد تاق بلندی مشهور به تاق مروارید قرار دارد که تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آن کاشی کاری هفت رنگ شدهاست. دو تاق نمای کوچک دیگر در دو سوی تاق مروارید قرارگرفتهاست. در ضلع جنوبی نیز تاق نمایی وجود دارد که تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آن کاشیکاری شدهاست.
رواق مسجد نصیرالملک شیراز
معماران ایرانی انواع نیروهایی را که به بنا وارد میآید وبنا برای ایستایی خود در تقابل با آن هاست. مثل نیروهای فشاری رانشی و خمشی (جان گداز) گویند چون قابل رویت نیست.
اما به بخشهایی از بنا که در جهت مقابله و هدایت این نیروها به زمین ساخته میشود مثل کلافها تویزهها و… که قابل رویت است (تن گداز) میگویند. در فرهنگ و ادبیات فارسی (جان وتن) نیز همین معنی را دارند. جان به معنی روح و قسمت نادیده هستی انسانی میباشد.