پنجمین پیش‌نشست تخصصی همایش علمی هیأت و آیین‌های مذهبی، با عنوان «نقش هیئات مذهبی در اثرگذاری بر سیاست و تصمیم‌گیری‌های عدالت محور» با حضور حجت‌الاسلام علی جلائیان اکبرنیا، عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، در دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه سایر رسانه ها خبرگزاری تقریب،حجت‌الاسلام جلائیان در شروع سخنان خود با تاکید بر تاثیرگذاری هیئت‌ها بر اجتماع، سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های عدالت‌محور، ضرورت شناخت هیئت را یادآور شد و گفت: فارغ از معنای لغوی هیئت که فقط بُعد ظاهری را در نظر می‌گیرد، مقصود ما از هیئت مذهبی، فراتر از شکل ظاهری است و اصالت را به محتوا می‌دهیم. ما هیئت را به لحاظ ظاهری یک تشکل مذهبی بر محور عزاداری برای خاندان عصمت و طهارت در نظر می‌گیریم. بنابراین، باید خصوصیات یک گروه اجتماعی را در آن ببینیم.
هیئت در منبر و مداح خلاصه نمی‌شود
وی در ادامه به تشریح مفهوم هیئت در پرتو دیدگاه جامعه‌شناسانه پرداخت و افزود: جامعه‌شناس‌ها هیئت‌ها را یک تشکل اجتماعی می‌دانند. تشکل اجتماعی هم تعریف خاص خودش را دارد. اولین نکته، نظام است. نظام یعنی یک چارچوب که با چارچوب‌های دیگر در یک ارتباطی است. یعنی در آن رهبریت دیده می‌شود، تقسیم کار دیده می‌شود و در عین تقسیم کار، ارتباط دیده می‌شود. نقش‌ها دقیق بوده و با یکدیگر ارتباط درونی و بیرونی دارند. این می‌شود یک نظام و از این رو هیئت در منبر و مداح خلاصه نمی‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه اگر این تشکل [هیئت] درست تنظیم شود، تاثیرات مهمی خواهد داشت، اظهار کرد: گروه‌های اجتماعی دارای هدف هستند. بعد از هدف، جهت‌گیری و فعالیتی مشترک دارند. درست است که آنچه باعث می‌شود افراد در هیئت گرد هم بیایند عزاداری است، ولی هیئتی که می‌خواهد تاثیرگذار باشد، آن عزاداری را محوری برای فعالیت‌های بعدی خود قرار می‌دهد. حال آن هدف باید بازخوانی شود و این موضوع مورد بحث ماست. هیئت‌ها هویت ساز هستند و به واسطه ایجاد نوعی حس تعلق، «ما» تشکیل می‌دهند؛ هیئت‌ها دارای کنش متقابل هستند.
ویژگی‌های یک هیات برای تاثیرگذاری در سیاست و عدالت چیست؟
حجت‌الاسلام جلائیان برای تبیین هدف هیئت به آموزه‌هایی از تاریخ صدر اسلام اشاره و گفت: هیئت‌هایی که امروزه از آن‌ها صحبت می‌کنیم، تکامل یافته هسته‌های اولیه تشکیلاتی در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله هستند. تشکل‌ها در زمان آن حضرت، داری هدف مشخصی بوده و ویژگی «پایگاه بودن» داشته‌اند. منشور همکاری، دستورالعمل اجرایی، نظام مدیریتی و رابطه ناگسستنی و همیاری، از ویژگی‌هایی است که اگر هیئت می‌خواهد در سیاست و عدالت تاثیرگذار باشد، باید این ویژگی‌ها را داشته باشد.
وی در ادامه، نمونه‌هایی از ویژگی‌های تشکلی در زمان رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را برشمرده و افزود: هدف و جهت‌گیری اساسی هیئت، توحید و دست‌یابی به تمدن اسلامی است. تمدن اسلامی نیز به معنی حکومت صالحان است که نهایت آن، حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود. در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، پایگاه آن حضرت کجا بوده است؟ مسجد. ایشان در مدینه ابتدا به ساخت مسجد به عنوان پایگاه خود مبادرت کردند. منشور همکاری پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، صحیفه المدینه است که به نام‌های مختلفی خوانده شده است. این منشور بندهایی دارد که به آن اشاره خواهیم کرد. هیئت مذهبی بایستی متضمن نوع عقلانیت و تدبیری باشد که در این منشور متبلور شده است.
هیئت بایستی باعث ایجاد ارتباطات وسیع و سازمان یافته میان مومنین باشد
حجت‌الاسلام جلائیان عنوان کرد: پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله میان مسلمین اخوت برقرار ساختند، باید در هیئت نیز، چنین مسئله‌ای را ببینیم. هیئت بایستی باعث ایجاد ارتباطات وسیع و سازمان یافته میان مومنین باشد. فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مومنین، باید با همراهی یکدیگر در بستر هیئت اتفاق بیافتد.
وی افزود: در هیئتی که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله پایه‌گذاری می‌کنند، نظام مدیریتی را شاهد هستیم. بحث ولایت از ابتدای اعلام رسمی نبوت مطرح می‌شود که نشان دهنده این نظام مدیریتی است. مثلا در هیئت آنقدر باید ارتباط با ارکان مسجد قوی باشد که هیئت چیزی جز مسجد نباشد. این نظام مدیریتی است. نباید در سطح مدیریت و اداره هیئت، بسیج و مسجد، اختلافی باشد. از الزامات نظام مدیریتی، هماهنگی بالاست.
هیئت باید انسان را آماده جهاد کند
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در خصوص هیات اظهار کرد: ما مسلمانان و به خصوص شیعیان، امتیازی داریم که دیگر ملت‌ها و ادیان این امتیاز را مانند ما ندارند و آن عبارت است از تشکیل اجتماعات دینی به صورت چهره به چهره و نفس به نفس. لذا هیئت با این ویژگی بایستی اثرگذار بوده و موجب شود انسان تغییر کند.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه، هیئت باید انسان را آماده جهاد کند؛ کما اینکه در زمان دفاع مقدس، بعضا هیئت‌هایی بودند که وارد عرصه جهاد شدند و گردان‌هایی را تشکیل دادند. مقام معظم رهبری فرمودند «ـهیئت، کانون جهاد است». این جهاد هم لزوما نظامی نیست و امروز، یکی از مصادیقش، جهاد تبیین است. هیئت باید به دنبال احیاء امر اهل بیت علیهم السلام باشد و این یعنی جهاد؛ یعنی جهاد تبیین.
هیئت محل تبیین و بیان معارف اسلامی
وی درباره جایگاه افراد در هیئت در زمینه نقش‌آفرینی اجتماعی گفت: آیا امروز جز هیئت یا بسیج، می‌توانند جهاد تبیین برای مخاطب جوان را بر عهده بگیرند؟ قطعا خیر. لذا مقام معظم رهبری به طور جدی به هیئت‌ها امیدوارند و می‌گویند هیئت محل تبیین و بیان معارف اسلامی و علوی و پاسخ به سوالات و شبهات است. بعد می‌گویند قوام هیئت به جهاد است. همین مطلب نشان دهنده نقش هیئت مذهبی در سیاست و تصمیم‌گیری‌های عدالت محور است.
حجت الاسلام جلائیان در توضیح اینکه هیئت باید «عصبه» باشد، بیان کرد: عصبه از عصب می‌آید. عصب رشته‌های به هم پیوسته‌ای است که از یک مرکز به نام عقل دستور می‌گیرند و تشکیلاتی هستند. پس قرآن می‌گوید آن هایی که در میدان مبارزه قرار گرفتند، فرد فرد نبودند و تشکیلات داشتند. پس هیئت باید عصبه باشد، یعنی تشکیلاتی باشد.
وی افزود: در مقابل، پایگاه و تشکیلات منفی هم مورد اشاره ادبیات دینی و قرآن قرار گرفته است که نمونه‌اش، مسجد ضرار است. دستور خدا بود که این پایگاه ویران شود، هرچند که نام مسجد را یدک می‌کشید. بنابراین اگر هیئتی نیز وجود داشت که بنای خود را بر ظلم و تعدی قرار داده بود، بایستی نابود شود.
حجت‌الاسلام جلائیان با اشاره به حلقه های قرائت قرآن که توسط پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله ایجاد شده بود و یا حلقه های موالی که به دست امام زین‌العابدین علیه‌السلام شکل گرفته بود، آن ها را از دیگر مصادیق تشکیلات ایجاد شده توسط ائمه اطهار علیهم‌السلام دانسته و با معنای عام هیئت، تطبیق داد.
وی پس از تاکید بر نکاتی درباره اهمیت استفاده از ظرفیت اجتماعات گسترده هیئت‌ها به ویژه در ایام محرم، بخش‌هایی از پیمان‌نامه پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را قرائت کرده و جنبه‌هایی از دلالت‌های اجتماعی آن را برشمرد.
