کم خونی و درد مفاصل : ارتباط دو مشکل به ظاهر بی ربط!

به استناد گفته‌های مقامات وزارت بهداشت، درصد قابل توجهی از زنان و کودکان ایرانی، به خصوص در استان‌هایی مانند خوزستان، از کمبود آهن رنج می‌برند. این کمبود می‌تواند ناشی از سوء تغذیه، خونریزی‌های داخلی و یا اختلال در جذب آهن باشد. از طرف دیگر، درد مفاصل نیز در کشور ما شیوع بالایی دارد. آرتروز، روماتیسم مفصلی و نقرس از جمله بیماری‌های شایع مفاصل در ایران هستند که افراد زیادی را درگیر می‌کنند.

احساس خستگی مداوم، درد مبهم در مفاصل و بی حالی که سایه اش بر زندگی روزمره شما افتاده است، می تواند نشانه هایی از کم خونی و درد مفاصل باشد. اما آیا تا به حال به ارتباط پنهان بین این دو عارضه فکر کرده اید؟ کم خونی و درد مفاصل، دو مشکل شایع هستند که می‌توانند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارند. در نگاه اول، شاید ارتباطی بین این دو عارضه دیده نشود، اما حقیقت این است که کم خونی در برخی موارد می‌تواند زمینه‌ساز درد مفاصل شود.  

بنابر آمارهای وزارت بهداشت در دهه گذشته، استان خوزستان با شیوع بالای این دو بیماری دست و پنجه نرم می‌کند. کمبود آهن، به عنوان عامل اصلی کم خونی، در این استان به دلایلی همچون سوء تغذیه، بیماری‌های انگلی و شرایط خاص محیطی شیوع گسترده‌ای دارد. از طرف دیگر، عوامل محیطی آلوده کننده و سبک زندگی کم تحرک نیز در افزایش دردهای مفصلی در خوزستان نقش قابل توجهی ایفا می‌کنند. این هم‌بستگی نگران کننده بین کم خونی و درد مفاصل در خوزستان، ضرورت توجه ویژه به برنامه‌های پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان موثر این عوارض را بیش از پیش آشکار می‌کند.

در تایید این ادعا، مدیرعامل انجمن تالاسمی خوزستان سال گذشته در گفتگویی با ایرنا* اعلام کرد: بر اساس آخرین آمار، حدود ۲ هزار و ۲۰۰ بیمار تالاسمی ماژور و سیکل سل (کم‌خونی داسی‌شکل) در استان خوزستان زندگی می‌کنند. این تعداد، خوزستان را به دومین استان پرجمعیت از نظر ابتلا به تالاسمی در کشور تبدیل کرده است. آمار دقیقی از شیوع درد مفاصل در خوزستان به تفکیک علت آن در دسترس نیست. بااین‌حال، بر اساس مطالعات انجام‌شده در سایر نقاط کشور، کم‌خونی می‌تواند در 30 تا 50 درصد موارد، عامل درد مفاصل باشد.

شاید برایتان جالب باشد بدانید که کم خونی می‌تواند به طور غیرمستقیم بر سلامت مفاصل تأثیر بگذارد. گلبول‌های قرمز خون، وظیفه حمل اکسیژن به تمام سلول‌های بدن، ، از جمله سلول‌های تشکیل دهنده مفاصل را بر عهده دارند. هنگامی که به دلیل کم‌خونی، تعداد گلبول‌های قرمز خون کاهش می‌یابد، اکسیژن کافی به بافت‌های بدن، از جمله غضروف‌ها، عضلات و مفاصل نمی‌رسد. این کمبود اکسیژن می‌تواند بر متابولیسم سلولی در مفاصل تأثیر بگذارد و منجر به درد و التهاب در مفاصل، به‌خصوص در مفصل زانو شود.

همچنین گلبول‌های قرمز ساخته شده از پروتئین هموگلوبین، حاملان اکسیژن در خون هستند و کمبود آهن می‌تواند یکی از علل درد مفاصل و استخوان‌ها باشد.

ارتباط کم خونی و درد مفاصل، تنها به کاهش اکسیژن رسانی محدود نمی‌شود. مطالعات بالینی نشان می‌دهند که کم خونی می‌تواند شدت علائم بیماری‌های التهابی مفاصل، مانند روماتیسم مفصلی را نیز افزایش دهد. در بیماری روماتیسم مفصلی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم مفصل حمله می‌کند و منجر به التهاب، درد، تورم و خشکی مفاصل می‌شود.

کم خونی با ایجاد یک محیط التهابی در بدن، می‌تواند فعالیت سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار دهد و روند پیشرفت بیماری روماتیسم مفصلی را تشدید کند. همچنین، کمبود آهن ناشی از کم خونی بر عملکرد آنزیم‌های آنتی اکسیدان در بدن تأثیر می‌گذارد. این آنزیم‌ها در تجزیه و دفع رادیکال‌های آزاد نقش دارند. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایداری هستند که در صورت تجمع در بدن، می‌توانند به سلول‌ها و بافت‌های مختلف، از جمله سلول‌های مفصلی آسیب برسانند.

انواع رایج درد مفاصل عبارت‌اند از زانودرد، درد شانه، درد لگن، درد پا، از جمله مچ پا و انگشتان پا، درد دست، از جمله مچ دست و انگشتان، درد آرنج و گردن درد. ممکن است در 1 مفصل یا بیش از 1 مفصل به‌طور همزمان درد احساس کنید، مانند زانوها و باسن.

 علاوه بر این، کمبود آهن ناشی از کم خونی می‌تواند بر عملکرد برخی از آنزیم‌های ضروری در بدن تأثیر بگذارد. این آنزیم‌ها در تجزیه و دفع رادیکال‌های آزاد نقش دارند. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایداری هستند که در صورت تجمع در بدن، می‌توانند به سلول‌ها و بافت‌های مختلف، از جمله سلول‌های مفصلی آسیب برسانند. 

کمبود اکسیژن ناشی از کم‌خونی می‌تواند منجر به بروز علائم مختلفی شود. خستگی مفرط شایع‌ترین علامت کم‌خونی است که می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه را دشوار کند. علائم دیگر کم‌خونی شامل درد قفسه سینه، سرگیجه، عفونت‌های مکرر، تپش قلب، سردرد، رنگ پریدگی پوست، وزوز گوش و تنگی نفس هستند. درد زانو، درد دست چپ، درد پاها و به طور کلی احساس درد در هر مفصلی می تواند از علائم هشدار دهنده کم خونی و مشکلات ناشی از آن باشد.

علائم خفیف کم خونی: احساس خستگی و ضعف عمومی، رنگ پریدگی پوست و مخاط، سردرد، سرگیجه، تنگی نفس به ویژه هنگام فعالیت، تپش قلب و کاهش توانایی برای انجام فعالیت های روزانه.
علائم خطرناک کم خونی: درد قفسه سینه، تنگی نفس شدید، تورم زبان، خونریزی غیرطبیعی از لثه یا بینی، و احساس سبکی سر هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا خوابیده. بروز این علائم هشدار دهنده، ضرورت مراجعه فوری به پزشک را گوشزد می کند.

البته باید به یاد داشت شدت علائم کم‌خونی می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. تشخیص به موقع کم خونی، به ویژه در افرادی که در معرض خطر هستند (مانند زنان باردار، کودکان و افراد مبتلا به بیماری های مزمن) از اهمیت بسزایی برخوردار است. چرا که کم خونی درمان نشده می تواند عوارض جدی برای سلامت شهروندان در پی داشته باشد.

تشخیص کم خونی با انجام آزمایش خون ساده‌ای امکان پذیر است. در این آزمایش، میزان هموگلوبین، گلبول‌های قرمز و سایر فاکتورهای خونی اندازه‌گیری می‌شود. بر اساس نتایج آزمایش خون، پزشک می‌تواند نوع کم خونی و علت زمینه‌ای آن را تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است برای تکمیل روند تشخیص، انجام آزمایشات دیگری مانند بررسی ذخایر آهن بدن و یا بررسی گوارشی برای شناسایی خونریزی‌های داخلی، ضروری باشد.

اولین قدم برای تشخیص و درمان کم خونی و درد مفاصل، مراجعه به پزشکان متخصص مفاصل در اهواز است. مثلا برای پیدا کردن دکتر درد مفاصل، از اینجا می‌توانید بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز را انتخاب کنید. البته بسته به علائم و شرایط اولیه فرد، پزشک مناسب می‌تواند متفاوت باشد.

در صورتی که درد مفاصل از نوع التهابی و مزمن باشد، مانند روماتیسم مفصلی، ارجاع به متخصص روماتولوژی ضروری است. این پزشکان با بررسی علائم، آزمایشات تخصصی و تصویربرداری، می‌توانند بیماری‌های التهابی مفاصل را تشخیص دهند و با تجویز داروهای ضد التهاب و داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی، به کنترل بیماری و کاهش درد مفاصل کمک کنند. پزشکان با تخصص ارتوپدی نیز می‌توانند به شما در این ارتباط کمک کنند.

کم‌خونی، اختلالی شایع در سلامت خون است که با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین در خون مشخص می‌شود. این امر می‌تواند به دلیل کمبود مواد مغذی ضروری مانند آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک رخ دهد. خوشبختانه، با اتخاذ روش‌های اصولی و علمی، می‌توان از بروز کم‌خونی پیشگیری کرد و جلوی عوارض ناخوشایند آن مانند سردرد، تاری دید، مشکلات عصبی و پوستی گرفت.

خوشبختانه، با گنجاندن غذاهای غنی از مواد مغذی ضروری مانند آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک در برنامه غذایی روزانه، می‌توان از بروز کم‌خونی پیشگیری کرد و از عوارض ناخوشایند آن مانند خستگی، رنگ‌پریدگی، تنگی نفس و سرگیجه جلوگیری نمود. گوشت قرمز، جگر، ماهی، عدس، سبزیجات برگ‌دار و میوه‌های خشک حاوی مقدار زیادی مواد مغذی برای درمان کم‌خونی هستند.

سبک زندگی مجموعه‌ای از عادات و رفتارهای روزانه ما است که شامل مواردی مانند رژیم غذایی، فعالیت بدنی، خواب، استرس و مصرف دخانیات می‌شود. هر کدام از این عوامل می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامت خون و بروز کم‌خونی تاثیر بگذارند.

استرس مزمن می‌تواند جذب آهن را در بدن مختل سازد و به تولید گلبول‌های قرمز خون آسیب برساند. یوگا و مدیتیشن به آرامش ذهن و کاهش سطح استرس کمک می‌کنند. از طرف دیگر خواب کافی برای سلامتی کلی بدن ضروری است و نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی بدن، متابولیسم و تولید گلبول‌های قرمز خون دارد. برای افراد بالغ، 7 تا 8 ساعت خواب در شب توصیه می‌شود.

علاوه بر این، مصرف دخانیات و مواد مخدر به‌طور مستقیم به سلامت خون و مغز استخوان آسیب می‌رساند و می‌تواند منجر به کم‌خونی و سایر مشکلات سلامتی شود. ترک سیگار و خودداری از مصرف مواد مخدر یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توانید برای سلامتی خود انجام دهید.

درد مفاصل مشکلی شایع به شمار می‌رود که می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه ممکن است درمانی قطعی برای این عارضه وجود نداشته باشد، خوشبختانه راهکارهای متعددی برای کنترل و تسکین آن وجود دارد. در برخی موارد، بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز می‌تواند درد مفاصل را با تجویز داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن یا استامینوفن و یا انجام حرکات ورزشی ساده و روزانه درمان کند.

بااین‌حال، در مواردی خاص، درد مفاصل می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند کم‌خونی باشد که نیازمند مداخلات پزشکی مانند تجویز داروهای خاص یا انجام عمل جراحی است.

بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز ممکن است استفاده از پد گرم‌کننده یا یخ را روی ناحیه آسیب‌دیده برای دوره‌های کوتاه چند بار در روز توصیه کند. استحمام در وان آب گرم نیز می‌تواند تسکین‌دهنده باشد.

بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز ورزش را به‌عنوان یک راه‌حل درمانی برای درد مفاصل پیشنهاد می‌دهد. ورزش می‌تواند به بازگشت قدرت و عملکرد مفصل آسیب‌دیده کمک کند. پیاده‌روی، شنا یا سایر ورزش‌های هوازی کم‌تاثیر بهترین گزینه‌ها هستند. افرادی که در حال حاضر در تمرینات شدید یا فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند، ممکن است لازم باشد شدت فعالیت خود را کاهش دهند یا به یک‌روال تمرینی کم‌تاثیر روی بیاورند. انجام حرکات کششی ملایم نیز می‌تواند مفید باشد.

اگر اضافه‌وزن دارید، بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز شما ممکن است کاهش وزن را برای کاهش فشار روی مفاصل و تسکین درد توصیه کند.

داروهایی مانند استامینوفن (تایلنول) یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند به کاهش درد مفاصل شما کمک کنند. برخی از این داروها بدون نسخه در دسترس هستند، اما دوزهای قوی‌تر ممکن است نیاز به نسخه داشته باشند. اگر سابقه زخم معده، بیماری کلیوی یا بیماری کبدی دارید، قبل از مصرف هر گونه مسکن، از بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز مشاوره بگیرید.

بهترین فوق تخصص مفاصل در اهواز ممکن است درمان‌های موضعی مانند کرم، پماد یا ژل‌ها را برای تسکین درد مفاصل تجویز کند. این داروها را می‌توانید به‌طور مستقیم روی ناحیه آسیب‌دیده مفصل بمالید. برخی از درمان‌های موضعی بدون نسخه در دسترس هستند، اما ممکن است پزشکتان برای شما نسخه تجویز کند.

اگرچه هیچ مکمل غذایی وجود ندارد که به‌طور قطعی کم‌خونی یا درد مفاصل را درمان کند، اما برخی از مکمل‌ها ممکن است در تسکین علائم موثر باشند. آهن یک ماده معدنی ضروری برای تولید گلبول‌های قرمز خون است که اکسیژن را در بدن حمل می‌کنند. اگر به‌اندازه کافی آهن از غذا دریافت نمی‌کنید، ممکن است نیاز به مصرف مکمل آهن داشته باشید.

گلوکزامین و کندرویتین موادی هستند که به‌طور طبیعی در غضروف مفاصل یافت می‌شوند. مکمل‌های گلوکزامین و کندرویتین ممکن است به کاهش درد و التهاب مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز کمک کند.

*منبع ادعای ابتدای متن: گفتگوی دکتر مریم خوش اخلاق مدیرعامل انجمن تالاسمی خوزستان با ایرنا