تقریب و همگرایی مذاهب اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره)/ یکی از اهداف و پیامهای انقلاب اسلامی؛ دعوت به وحدت مسلمانان
امام خمینی، ایجاد وحدت در میان مسلمانان را بهعنوان یکی از برنامههای اصلی انقلاب برشمرده و اعلام کرد برنامه ما که برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است؛ اتحاد ممالک اسلامی است؛ برادری با جمیع فرق مسلمین است.
یکی از آموزهها، اهداف و پیامهای انقلاب اسلامی، دعوت برای وحدت مسلمانان بود. انقلاب اسلامی در شرایطی این مهم را سرلوحه اقدامات خود قرار داد که زمینههای تفرقه و اختلاف میان کشورهای اسلامی، از سوی دشمنان اسلام بهشدت تقویت میشد؛ لذا امام خمینی، ایجاد وحدت در میان مسلمانان را بهعنوان یکی از برنامههای اصلی انقلاب برشمرده و اعلام کرد «برنامه ما که برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است؛ اتحاد ممالک اسلامی است؛ برادری با جمیع فرق مسلمین است در تمام نقاط عالم، هم پیمانی با تمام دول اسلامی است در سرتاسر جهان» (صحیفهی امام خمینی، 1/336)
ایشان وحدت بین مسلمانان و مستضعفان و سایر دول اسلامی را چاره ساز گرفتاریها میدانست و از سران کشورهای اسلامی میخواست تا در برابر دشمن خارجی، توحید کلمه داشته باشند: «هانای مسلمانان جهان و مستضعفان تحت سلطه ستم گران، به پاخیزید و دست از اتحاد به هم دهید و از اسلام و مقدرات خود دفاع کنید و از هیاهوی قدرت مندان نهراسید... (صحیفهی امام خمینی، 15/ 126)
ایشان ضرورت این اتحاد و وحدت کشورهای اسلامی را این گونه بیان میکنند: دست برادری بدهند، حدود و ثغورشان را حفظ کنند. زیرا دیگر یهود به فلسطین طمع نمیکند، دیگر هند به کشمیر طمع نمیکند. اگر توحید کلمه باشد چطور میتوانند اینها، یک مشت یهود دزد، چطور میتوانند فلسطین شما را از دستتان بگیرند... . . آن روزی میتوانیم ما و شما از تحت سیطره ظلم، ظلم قدرتهای بزرگ بیرون برویم که با یک ملیارد جمعیت و با آن همه ذخایری که ما داریم خودمان را پیدا کنیم و اسلام را پیدا کنیم و توجه به اسلام بکنیم و به فرمان خدا عمل کنیم» (صحیفهی امام خمینی، 2/167)
تأکید بنیانگذار انقلاب اسلامی بر اتحاد جهان اسلام و تلاش برای تحقق بخشیدن به مفهوم آرمانی امت اسلامی، کشورهای اسلامی را به یکدیگر نزدیک نمود و جلوههای گوناگونی از همگرایی تحقق یافت که از آن جمله میتوان به فعال شدن نقش سازمان کنفرانس اسلامی و گسترش ارتباطات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی میان کشورهای اسلامی و ایجاد تشکلهایی مانند سازمان همکاریهای اقتصادی اکو و نظایر آنها اشاره کرد.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با استناد به قرآن کریم، دولت را موظف کرده تا سیاست کلی خود را در راستای تحقق وحدت و یکپارچگی همهجانبه ملل اسلامی تنظیم کند: «به حکم آیه کریمهی «انّ هذه امّتکم امّة واحدة و آنا ربّکم فاعبدون» همهی مسلمانان یک اُمّتند و دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایهی ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و کوشش پیگیر به عمل آورد تا وحدت سیاست، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد» (قانون اساسی، اصل 11)
امام خمینی از همان سالهای اولیه انقلاب همواره بر مسأله تقریب مذاهب و وحدت اسلامی تأکید داشته و از مسلمانان میخواستند در مراسم حج به این امر مهم توجه داشته باشند. «در آستانه به هم نزدیک شدن جمیع مسلمانان جهان و تفاهم همه مذاهب اسلامی برای رها شدن کشورهایشان از چنگال پلید ابر قدرتها و در آستانه قطع ایادی ستمگران شرق و غرب از ایران با رمز وحدت کلمه و اتکال به خدای بزرگ و اجتماع زیر پرچم اسلام و توحید، شیطان بزرگ جوجههای خود را فرا خوانده است تا با هر حیله متصور بین مسلمین تفرقه افکند و امت توحیدی و برادران ایمانی را به اختلاف و دشمنی کشاند و راه سلطه گری را برای خود باز کند. شیطان بزرگ که خوف آن دارد که انقلاب اسلامی ایران به سایر کشورهای اسلامی و غیر اسلامیصادر شود... ای مسلمانان جهان که به حقیقت اسلام ایمان دارید به پا خیزید و در زیر پرچم توحید و در سایه تعلیمات اسلام مجتمع شوید و دست خیانت ابرقدرتان را از ممالک خود کوتاه کنید.» (صحیفهی امام خمینی، /159)
در راستای تحقق اهداف وحدت آفرین انقلاب اسلامی از طریق مسأله حج در تابستان سال 1361 بنا به دعوت و کوشش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اولین سمینار بینالمللیحج در هند و افریقا برگزار شد. در رابطه با این سمینار نشریه پیام انقلاب مینویسد: برنامه اولین کنفرانس جهانی حج بهمنظور شناساندن مسأله حج، فلسفه حج، اتحاد مسلمانان جهان، معرفی ایران اسلامی و... . طرح ریزی گردیده است. این سمینار اهدافی ازجمله: ایجاد الفت و اتحاد بین علماء و دانشمندان شرکتکننده و زدودن رنگ تفرقهها و جداییها، آشنایی بیشتر شرکت کنندگان با حقیقت مسأله حج. (جنبه عبادی و سیاسی)، مطلع شدن علماء و دانشمندان شرکتکننده از آخرین تحولات انقلاب اسلامی و اتخاذ تصمیم پیرامون مسائل مختلف روز داشت (پیام انقلاب، 23) لذا با پیروزی انقلاب اسلامی، رهبران و نیروهای انقلابی بهمنظور حفظ و بسط انقلاب عطف توجه ویژهای به مراسم حج داشتند و بهتدریج واژه انقلابی «حج برائت» وارد ادبیات سیاسی جهان اسلام و حج ابراهیمی شد که پیام آن نفیسلطه استکبار و استبداد و احیای اسلام و وحدت مسلمین بود
ایجاد ارتباط مردمی میان مردم کشورهای اسلامی و فرقههای مختلف مذهبی یکی از شیوههای رسیدن به همگرایی جوامع اسلامی میباشد. در اسلام حج مهمترین و بزرگترین اجتماع انسانی است که هر سال اتفاق میافتد و در این گردهمایی بزرگ دینی، مردم از کشورها و فرقههای مختلف اسلامی در کنار هم به انجام مراسم مذهبیمی پردازند. امام خمینی خصوصیاتی ازجمله: تعامل مسلمانان با هم و تبادل نظر در مسایل اساسی اسلام، تمرین مدارا و رفتارهای محبتآمیز و برائت از استعمار و استکبار را برای مراسم حج بر میشمارد. مسلمانان در مراسم حج علاوه بر انجام شعائر اسلامی میتوانند از مشکلات کشورهای اسلامی آگاهی یابند و با مسلمانان از سرزمینهای دیگر تبادل فکر و اندیشه داشته باشند. امام خمینی در اینرابطه معتقد بود: «برملتهای اسلامی لازم است که... در این اجتماع مقدس حج اولا در مسایل اساسی اسلام و ثانیاً در مسایل خصوصی کشورهای اسلامی تبادل نظر کرده ببینند که در داخل کشورها با دست استعمار و عمال آن بر برادران مسلمان آنان چه میگذرد. اهالی هر کشوری باید در این اجتماع مقدس گرفتاریهای ملت خود را به مسلمین جهان گزارش دهند» (صحیفهی امام خمینی، 15/ 56)
هدف حضرت امام از تأکید بر مراسم حج علاوه بر اهمیت بعد عبادی آن، برجستهسازی ابعاد اجتماعی و سیاسی آن بود. از نظر ایشان حج فرصت تجزیه و تحلیل وضعیت مسلمانان و کشورهای اسلامی و ارائه راهکارهای عملی در تقریب مذاهب، رسیدن به وحدت اسلامی و راه حلهای مناسب برای رفع معضلات جهان اسلام است.
