یادداشت| آیت‌الله تسخیری؛ جریان‌ساز ترجمه و نشر بین‌المللی معارف اسلامی

به گزارش حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، محمد صادق امینی، رئیس گروه مطالعات و ترجمه در مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در یادداشتی به مناسبت درگذشت آیت‌الله محمدعلی تسخیری، مشاور عالی رهبر معظم انقلاب اسلامی در امور جهان اسلام، آورده است:

از ابعاد مختلف می‌توان به مقام علمی فرهنگی آیت‌الله تسخیری نگریست و راه عملی و اجرایی از آن به دست آورد. راهبری آن عالم فرزانه در جریان ترجمه متون اسلامی به دیگر زبان‌ها در دوره پس از انقلاب اسلامی به قدری قابل توجه است که از ایشان باید به عنوان منادی و راهبر این جریان علمی و فرهنگی در کشور و فضای بین‌المللی یاد کرد.

این موضوع در اندیشه و عمل آیت‌الله تسخیری برجسته و مشهود بود. اصطلاح «حرکت ترجمه» از زبان پراحساس و انگیزه وی در جلسات اداری که توفیق تقریر و تحریر بیاناتشان را داشتم هرگز از خاطرم بیرون نمی‌رود. برای کسانی که در حوزه ترجمه و نشر بین‌الملل دستی و حضوری علمی و عملی داشته‌اند، به خوبی روشن است که او فقط یک استراتژیست و نظریه‌پرداز فرهنگی در حوزه بین‌الملل نبود، بلکه روح عمل‌گرایی ایشان سبب آن بود که در عرصه بین‌الملل، همانند یک کارشناس آگاه و مسلط با توجه به اقالیم مختلف فرهنگی در جهان وارد طرح نظریات شود و برای هر حوزه‌ای پیشنهاد اجرایی ارائه کند.

او تنها با آسیب‌شناسی و طرح مشکلات پیش رو، از کنار مسائل و جریان‌های فرهنگی در جهان خصوصاً جهان عرب به آسانی نمی‌گذشت، بلکه از امکانات و ابزارهای موجود و در دسترس برای هر نوع اقدام عملی بهره می‌جست و با توجه به روحیه حساس و مسئولیت‌پذیری‌اش، در رویارویی با مسائل و موضوعات، گاه از راه ارتباطات دوستانه و شخصی‌اش نیز برای پیشبرد امور بهره می‌جست.

توصیه به معرفی رهبر انقلاب در آثار مختلف

یادم می‌آید که بلافاصله پس از درگذشت امام خمینی(ره) و آغاز رهبری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی)، به دوستان و نزدیکانش توصیه می‌کرد که در معرفی مقام علمی و فرهنگی رهبری جدید در جهان کوشا باشند و به این منظور نخستین آثار تألیفی و ترجمه‌ای در این باره با پیگیری‌های خاص ایشان انجام می‌گرفت. صرف نظر از اینکه او برای پیشبرد امور، گاه خود به طور مستقیم وارد عمل می‌شد. با وجود مشغله‌های زیاد اجرایی‌اش، اگر قرار بود مقاله یا کتابی در یک فاصله زمانی مشخص به پایان برسد و به موقع عرضه شود، منتظر اقدام یک مؤسسه و یا سازمان عامل نمی‌ماند، بلکه خود با قلم توانایش وارد عمل می‌شد.

جریان ترجمه و نشر بین‌الملل در دوره مسئولیت آیت‌الله تسخیری در سازمان تبلیغات اسلامی(معاونت بین‌الملل سابق) آغاز مبارک و پر ثمره‌ای بود که در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی پی گرفته شد. در همان مدت کار در سازمان تبلیغات اسلامی، بیش از چهار صد عنوان کتاب اسلامی با مدیریت ایشان و با معاونت روحانی وارسته حجت‌الاسلام محمدباقر انصاری محلاتی که زبان عربی و انگلیسی را به خوبی می‌دانست به دیگر زبان‌ها ترجمه و منتشر شد و به دست مخاطبان خارجی رسید.

اندیشه وحدت میان مذاهب اسلامی و معرفی تشیع ناب از همان ابتدای فعالیت در روحیه رفتار علمی و عملی‌اش پیدا بود که نمونه‌اش تألیف و انتشار کتاب «روایات مشترک» در برخی ابواب فقهی با همکاری عالمان اهل سنت بود و همچنین چاپ و انتشار کتاب «الحلال و الحرام فی الاسلام» نوشته یوسف القرضاوی و آثار دیگر که نمی‌توان در این مجال محدود از آن‌ها نام برد.

از همان ابتدای فعالیت‌ها و راهبری‌های مدبرانه‌اش، مترجمان خارجی و ایرانی زیادی در زبان‌های مختلف بروز و ظهور پیدا کردند که بعدها یا در کشور خود در توسعه و بسط اندیشه اسلامی و انقلاب اسلامی جریان‌ساز شدند و یا از داخل کشور به گسترش آن همت گماشتند.

حمایت از طلاب دینی شبه‌قاره

او طلاب دینی حوزه شبه قاره را حامی بود تا اسلام و انقلاب در این منطقه در سطح وسیعی معرفی شود. حجت‌الاسلام سیدمقصود رضوی، عالم هندی‌تبار، که هدایت مترجمان هند و پاکستان را به عهده داشت با حمایت آیت‌الله تسخیری آغازگر خدمات ترجمه و نشر به زبان اردو بود. حمایت از معاودان عراقی (ایرانیان عراق) فارسی و انگلیسی‌دان از جمله مترجم توانا و پرکار محمد جعفر خلیلی که سردبیری مجله توحید عربی تحت اشراف آیت‌الله تسخیری را به عهده داشت، خود آغاز حرکتی بود که ترجمه و نشر عربی در نهادهای دیگر میدان فعالیت پیدا کند.

ایشان شخصیت‌های علمی فرهنگی علاقه‌مند و توانمند خارجی زیادی را به ایران دعوت و یا از حضورشان در ایران اسلامی برای کار استقبال کرد. دکتر تامر مصطفی سوری، مسلط به زبان فرانسه از جمله آن‌ها بود. علی قلی قرائی، مترجم برجسته قرآن کریم از هندوستان به ایران آمد و با راه‌اندازی مجله توحید انگلیسی، نمونه‌های برجسته از ترجمه متون اسلامی به زبان انگلیسی را به جهان معرفی کرد. کسانی همچون پروفسور وحید اختر استاد فلسفه دانشگاه علیگر هند و همسر ایشان مه‌لقا قرائی در ترجمه آثار امام خمینی، شهید مطهری و... وارد کارزار ترجمه انگلیسی شدند. پروفسور سراج الحق از بنگلادش به ایران آمد و علی‌رغم اینکه فارسی نمی‌دانست، از زبان واسطه(انگلیسی) چندین کتاب را به زبان بنگالی ترجمه کرد.

تربیت مترجمانی شایسته

بانوان آلمانی‌زبان که قبلاً مسلمان شده بودند و همسر ایرانی داشتند همچون هلا(سمیه) کمالیان و مرعشی با نظر و هدایت آن مرحوم به مترجمانی شایسته تبدیل شدند و خدمات فراوانی را انجام دادند. در حوزه کشورهای ترک زبان، آقایان مرتضی ترابی و مالک کایا ترجمه مترجمان ترکیه‌ای را سازماندهی می‌کردند. مترجمان و محققان ایرانی شایسته نیز همیشه مورد احترام و حمایت او بودند، نام بردن از یکایک ایشان مقدور نیست اما نمی‌توان به نام رسول اسماعیل‌زاده دوزال اشاره نکرد که تحصیلات حوزوی و دانشگاهی‌اش و تسلطش به متون دینی به زبان ترکی آذربایجانی از او یک مترجم برجسته ساخته بود و ترجمه‌هایش مقبول خوانندگان جمهوری آذربایجان قرار گرفت.

با تأسیس روزنامه تهران تایمز، مترجمان خارجی جذب این روزنامه شدند و عرصه خبر رسانی نیز مورد حمایت قرار گرفت که با وجود نهادها و خبرگزاری‌های تخصصی، اقدام تازه‌ای بود که انقلاب اسلامی را به جهان معرفی می‌کرد. هر نشریه‌ای که به نوعی می‌توانست صدای اسلام و انقلاب اسلامی در جهان باشد مورد حمایت وی بود.

این‌ها نمونه‌هایی از آثار مدیریتی آیت‌الله تسخیری در زمینه ترجمه و نشر بود و برشمردن نمونه‌های دیگر، مجالی دیگر می‌طلبد. آری! این همه به دست نیامد مگر با هدایت کسی که در کار علمی و قلمی وقتی که فایده و اثرش را می‌دید، شرایط و زمینه را برای کار فراهم می‌کرد. او مشکلات معیشتی و کمبودهای مربوط به کار مترجمان را برطرف می‌کرد تا مجال فعالیت بیابند و قس علی هذا.

از گذشته و اوایل که فاصله می‌گیریم، باید به حضور فکری ایشان در این زمینه مشخص در سال‌های اخیر، با شرکت در جلسات شورای سیاستگذاری مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی با وجود بیماری و ضعف جسمی‌شان اشاره کنیم که نشان می‌داد که آیت‌الله تسخیری هنوز هم دغدغه امور ترجمه و نشر بین‌الملل و عرضه مناسب و بایسته آثار مکتوب را در جهان دارد و نظریه‌ها و روش فکری‌اش در این زمینه نیز حکایت از علاقه و تجربه طولانی‌اش در این عرصه داشت.

ترجمه آثار شهید مطهری

او از اوایل پیروزی انقلاب اسلامی نه فقط حامی مترجمان توانا و علاقه‌مند ایرانی و یا خارجی بود، بلکه خود هم دست به ترجمه آثار متفکران بزرگ اسلامی از جمله شهید مطهری می‌زد و بدین سبب بود که با ظرافت‌ها و دقائق کار ترجمه به خوبی آگاه بود و این آگاهی و تسلط و توان بالایشان در ترجمه به زبان عربی از او یک کارشناس تمام عیار ساخته بود. کسی که نظریاتش از پشتوانه علمی و عملی توأمان برخوردار بود. او مرد قلم بود و سفر و حضرش نیز برای اعتلای علمی و فرهنگی کشور مایه خیر و برکت.

چه بسیار کسانی که به اقصی نقاط جهان سفر کرده‌اند، اما از سفرشان جز نقل خاطرات چیزی باقی نمانده است. حاصل سفرهای خارجی این عالم وارسته، مؤثر و جریان‌ساز گشته، بر این اساس جریان ترجمه و نشر بین‌الملل در حوزه آثار دینی را، او راهبر و محرک بوده است و نقشش در این باره جاودان.

روحش شاد و راهش پررهرو باد.

انتهای پیام/