«اهتمام روزافزون آیت‌الله شهید بهشتی به مبانی فکری و نظری فقهای فریقین در راستای ارتقای تقریب اسلامی در جای خود مثال‌زدنی است؛ لذا از دیدگاه آن یارِ وفادار امام خمینی(ره)، بسیاری از اختلافات رایج در میان مسلمانان منبعث از جهل و ناآگاهی است.»
اشتراک گذاری :
«ضرورت وحدت در میان مسلمانان و نیز اجتناب از اختلاف و تفرقه برای دست‌یابی به رشد و تعالی امت اسلامی بر هیچ‌کس پوشیده نیست، زیرا سعادت ملت‌های آزاده و مسلمان، در گرو وحدت میان آنها است، همچنین تفرقه و اختلاف منشأ شقاوت ملت‌های اسلامی است. در این میان باید به رویکردهای وحدت بخش آیت الله شهید بهشتی اشاره نمود که شکوه اندیشه تقریبی آن عالم شهید، جایگاهی والا برای ایشان رقم زده است.
واکاوی رفتار و گفتار شهید بهشتی نشان می‌دهد آن عالم شجاع، به مولفه وحدت نه به عنوان یک مساله معمول بلکه به عنوان یک نیاز مبرم می‌نگریست، از این رو نگاه خاص ایشان که با کادرسازی و ایجاد تشکیلات منظم توام می‌شد در عمل به ایجاد شبکه‌های دوستانه و بردارانه با برادران اهل سنت تبدیل شد، لذا ایمان راسخ آیت الله بهشتی به مقولۀ وحدت، نه به عنوان تاکتیک بلکه در راستای تداوم حیات امت اسلامی قابل توجه است.
هم چنین اهتمام روزافزون آیت الله شهید بهشتی به مبانی فکری و نظری فقهای فریقین در راستای ارتقای تقریب اسلامی در جای خود مثال زدنی است؛ لذا از دیدگاه آن یار وفادار امام خمینی(ره) بسیاری از اختلافات رایج در میان مسلمانان منبعث از جهل و ناآگاهی است.
احیای فرهنگ گفتگو و ارتقای همگرایی جهان اسلام
ترویج مطالعات میان‌مذهبی و انجام دیدارهای فراوان با علمای اهل سنت در فضایی کاملا دوستانه و برادرانه و نیز تلاش بی‌وقفه ایشان در مرکز اسلامی شهر هامبورگ به عنوان امام جماعت به مدت پنج سال، حاکی از عمق دغدغه‌مندی آیت الله بهشتی به مقولۀ وحدت امت اسلامی است؛ بلکه عامل کلیدی حضور تبلیغی شهید بهشتی در عرصه‌های بین المللی به ویژه در مرکز اسلامی هامبورگ، بر مبنای تقریب مذاهب اسلامی بنا شده است.
این گونه است که آیت‌الله شهید بهشتی، روز قدس را روز احیای همبستگی جمیع مسلمین بر می‌شمرد و از آنجا که ایشان در ابتدای پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، به عنوان نایب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی، با استناد به آیه کریمه «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ» که تصریح می‌کند به این که مسلمین یک امت واحد هستند، ماده ۱۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی را تصویب می‌کند که از عمق وحدت‌گرایی و نهایت تلاش ایشان در صیانت از وحدت امت اسلامی حکایت دارد.
تأکید بر اشتراکات فراوان میان شیعه و سنی از جمله راهبردهای ثابت و غیر قابل تغییر شهید آیت الله بهشتی
بدین ترتیب تاکید بر اشتراکات فراوان میان شیعه و سنی از جمله راهبردهای ثابت و غیر قابل تغییر شهید آیت الله بهشتی بوده است، به عنوان نمونه در تعابیر ایشان از کارکردهای بی بدیل قبله آمده است:«مردمی که ایدئولوژی واحد آنها را به هم پیوسته و این ایدئولوژی بر زندگیشان تسلط کامل دارد، تشکیل دهنده جامعه جهانی اسلام هستند. اگر به سوی کعبه به نماز بایستیم در حالی که دل‌هایمان، جان هایمان، زندگی‌هایمان، مصلحت هایمان و سرنوشتهایمان از هم جدا باشد، آیا باز هم چنین قبله واحدی می‌تواند شعار اسلام باشد؟ هرگز. »
هم چنین ایشان با تاکید بر همگرایی و هم نوایی امت اسلامی اینگونه معتقد بود که: «ای مسلمان! لازمه جدایی ناپذیر مسلمان بودن این است که خود را در سرنوشت با همه مسلمانان جهان سهیم، شریک و یکی بدانی (سهیم بودن کم است؛ بلکه باید یکی بدانی) ».
گفتنی است در اندیشه متعالی آیت الله بهشتی«کسانی که به هر عنوان می‌کوشند این به هم پیوستگی در سرنوشت را متزلزل کنند، منحرفان از اسلام هستند، هر چند به سوی کعبه به نماز بایستند. »
پرهیز از تفرقه و تأکید بر اشتراکات، نقشه راه شهید بهشتی در تقویت وحدت اسلامی
لازم به ذکر است اهتمام بی‌بدیل ایشان به اختلاف زدایی میان مسلمانان و تقویت وحدت اسلامی به گونه ای است که در بخشی از سخنان ایشان در مرکز اسلامی هامبورگ می‌خوانیم؛ «اگر به راستی میسر بود که اینگونه اختلافات جزئی در میان مسلمانان برطرح شود که همه یک روز را به عنوان میلاد پیغمبر جشن بگیرند و همه یک روز را به عنوان وفات پیغمبر سوگواری کنند بسیار بهتر بود و هیچ جای تردید نیست. »
همگرایی در ارتباطات میان مذهبی به وضوح در بیانات و سیرۀ نظری ایشان به خوبی منعکس شده است. آیت الله شهید بهشتی درباره اختلافات جزئی میان شیعه و سنی از قبیل اختلاف جزئی بر سر تاریخ دقیق میلاد با سعادت پیامبر اعظم (ص) (هفتۀ وحدت) معتقد بودند: «عده‌ای از بزرگان اسلام چه از شیعه، چه از سنی، از مذاهب گوناگون بر این عقیده‌اند که بهتر است ما اینگونه اختلافات را اصلاً اختلاف تلقی نکنیم. به جای اینکه بیاییم بکوشیم و بگوییم که همه حتماً باید فلان روز را جشن بگیرند این مهم نیست. دسته‌ای روز دوازدهم جشن گرفتند و دسته ای روز هفدهم جشن گرفتند به دلیل اینکه در تواریخ ما هر دو روز ذکر شده است. دسته‌ای هم ممکن است روز هشتم جشن بگیرند، دسته‌ای هم روز دهم، بعضی هم ممکن است روز دوم جشن بگیرند. اما مسئله مهم روز جشن نیست. یعنی هر کدام از ما هر روزی که می‌خواهیم را جشن بگیریم چراکه همه ما پیروان اسلام، دوستان محمد(ص) و پیروان راه ایشان هستیم. این همان فکری است که از التقریب بین المذاهب اسلامی به صورتی رسمی در یکی از کشورهای اسلامی شروع و در همه بلاد اسلامی از آن حمایت شد. از جمله یکی از بزرگان و دانشمندان اهل سنت مرحوم علامه شیخ محمود شلتوت، مفتی بزرگ و رئیس دانشگاه الازهر مصر و در همان عصر مرحوم آیت الله بروجردی، عالم بزرگ و مرجع تقلید و رئیس جامعه اسلامی شیعی که در عصر و زمان خود زعیم دینی و علمی و فقهی شیعه و اهل سنت بودند این فکر را با کمال خلوص دنبال کردند.
با تامل در کلام وحدت بخش آیت الله شهید بهشتی می توان دریافت که اختلافات جزئی باید صرفاً در حیطۀ مسائل فرعی مورد توجه قرار گیرد، لذا اختلاف در مسائل جزئی نباید موجبات تفرقه در اصول کلیدی آموزه‌های اسلامی را موجب شود. لذا شهید بهشتی در فرازی بیان کردند هرگز معنی ندارد که اختلاف در یک مسئله فرعی، ما را در اصول از یکدیگر جدا کند. لذا ما همه باید این اصل را اتخاذ کنیم یعنی این اصل که همه ما به حکم اینکه به خدای یکتا معتقدیم، به حکم اینکه به روز پاداش و کیفر معتقدیم و به حکم اینکه همه ما به یک پیغمبر و یک کتاب آسمانی معتقد هستیم همه ی ما مسلمانیم عمل کنیم و پایبند باشیم. اما اختلاف در آراء فقهی، اختلاف حتی در مسئله خلافت و ولایت حرام است و نباید پیوند وحدت اسلامی مسلمانان را بر هم بزند و صف متحد اسلامی را بشکند. کما اینکه خود علی(ع) تاکید داشتند که مبادا مسئله امامت و خلافت به صورتی مطرح شود که اجتماع و اتحاد مسلمین دچار شکست و تزلزل گردد.
شهید بهشتی؛ اسلام شناس، احیاءگر هویت اسلامی و افکار دینی در دوران معاصر
بی‌شک امروزه جریانات تکفیری و افراطی همچون داعش و سلفیها، نمونه‌هایی از گروه‌های متحجر حمایت شده از طرف استکبار جهانی است که لازم است علمای اسلام برای جلوگیری از نفوذ بیشتر آن در جوامع اسلامی چاره‌ای اساسی بیندیشند. از این رو مراکز آموزشی و تربیتی ایجاد شده توسط استکبار تحت عنوان اسلام شناسی، شستشوی مغزی جوانان مسلمان به ویژه در غرب را هدف قرار داده است. اما نباید فراموش کرد که این گونه افکار التقاطی و جامد در همه دوره‌های تاریخی وجود داشته و در دوران معاصر، حمایت‌های فکری و مالی کشورهای مستکبر از دلایل فعالیت و بروز و ظهور مجدد آنها به شمار می‌رود.
لذا در شرایطی که در اروپا زمینه برای رونق هر چه بیشتراین گونه افکار و اندیشه‌های باطل وجود داشت شهید بهشتی به عنوان بزرگترین احیاگر افکار دینی در دوران معاصر با تاسی از اندیشه‌های امام خمینی (ره) به خوبی توانست از دین اسلام در مقابل اندیشه‌های فاسد دفاع کند. لذا بدون تردید شهید بهشتی زنده کننده هویت اسلامی و مذهبی است و توانست با بهره‌مندی صحیح از ظرفیت دین اسلام در غرب دین ستیز، به بسیاری از شبهات جامعه اروپا پاسخ دهد.
آشنایی بسیاری از جوانان غربی با اسلام راستین و ناب یکی از نتایج و برکات فعالیت‌های شهید بهشتی در اروپا بود.
بنده معتقدم آشنایی بسیاری از جوانان اروپایی و غربی با اسلام راستین و ناب یکی از نتایج و برکات فعالیت‌های شهید بهشتی در اروپا و مرکز آموزشی هامبورگ به شمار می‌آید. آری با تأمل در رویکردها و افکار وحدت آفرین آیت الله شهید بهشتی(ره) می‌توان به اوج شخصیت فکری و عملی این عالم شهید پی برد. آن شهید بزرگوارکه به تعبیر امام خمینی(ره) «یک ملت بود برای ملت ما»، در عمل نیز شکوه وحدت میان امت اسلامی و بازشناسی اسلام اصیل را به بهترین وجه ممکن به منصۀ ظهور رساند و اینچنین توطئه‌های قدرت‌های استکباری در اختلاف افکنی، اسلام هراسی و اسلام ستیزی را نقش بر آب نمود.»
