الگو قرار دادن شخصیت حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) در زندگی، و بهره‌گیری از صفات و ویژگی‌های ایشان، برای همه انسان‌های آزاده باعث رشد و تعالی می‌شود.
اشتراک گذاری :
به گزارش حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، حضرت زینب(س) در روز پنجم جمادی‌الاولی سال پنجم یا ششم هجرت در مدینه منوره دیده به جهان گشود. حضرت علی و حضرت زهرا(ع) نام‌گذاری ایشان را بر عهده پیامبر خدا حضرت محمد(ص) جدّ بزرگوار آن بانو گذاشتند. رسول‌الله نیز به امر آسمانی بعد از در آغوش گرفتن و بوسیدن نوزاد اسم او را به امر الهی زینب (زین + اب) که به معنای زینت پدر و همچنین به معنای «درخت نیکومنظر و خوشبو» است. انتخاب نمودند.
ایشان را ام‌کلثوم کبرا، و صدیقه صغرا نیز می‌گویند، از القاب آن حضرت، محدّثه، عالمه و فهیمه بود. او زنی عابده، زاهده، عارفه، خطیبه، عفیفه و مدیره بود. نسب نبوی، تربیت علوی و لطف خداوندی از او فردی با خصوصیّات و صفات برجسته ساخته بود طوری که او را «عقیله بنی‌هاشم» می گفتند. به همین جهت او نه‌تنها یک شیر زن و قهرمان کربلاست بلکه زنی است جامع تمام خصوصیات و ویژگی‌های یک زن شایسته که می‌تواند در تمام زمان‌ها برای تمام زن‌های جامعه بشری، مخصوصاً جوامع اسلامی و علی‌الخصوص جامعه تشیع به‌عنوان بهترین الگو مطرح باشد، الگویی که هاله‌ای از محبّت و احساسات دور او را احاطه کرده بدین‌جهت به‌راحتی رفتارها و خصوصیات اخلاقی و عملی او می‌تواند در بانوان نفوذ نماید، و آنان را نیز به سمت‌وسوی شایستگی و برازندگی بکشاند.
عفّت و پاک‌دامنی، برازنده‌ترین زینت زنان، و گران‌قیمت‌ترین گوهر برای آنان، و اصلی و اساسی‌ترین صفات بانوان است که تمام کمالات و پیشرفت‌های زنان در پرتو آن معنی می‌یابد، و موجب پیشرفت و شایستگی می‌شود، و اگر زنی از عفّت و پاک‌دامنی عاری گشت هرچند از جهات علمی و مدیریتی، ورزشی و قهرمانی و... در اوج باشد جز زیان و ضرر به کمالات انسانی و جامعه بشری چیزی در پی نخواهد داشت.
زینب درس عفت را به‌خوبی در مکتب پدر آموخت آنجا که فرمود: «مجاهد درراه خدا، اجرش بیشتر از کسی نیست که قدرت دارد امّا عفّت می‌ورزد، نزدیک است که انسان عفیف فرشته‌ای از فرشتگان باشد.»
زینب کبری عفت خویش را حتی در سخت ترین شرایط به نمایش گذاشت او در دوران اسارت و درحرکت از کربلا تا شام سخت بر عفت خویش پای می‌فشرد.
یکی دیگر از ویژگی‌های زینب(س) علم و دانش ایشان بود، می‌دانیم برترین علم آن است که دانش مستقیماً از ذات الهی به شخصی اضافه شود، یعنی علم «لدنّی» باشد. زینب به شهادت امام سجاد(ع) دارای چنین علمی است، آنجا که به عمه‌اش خطاب کرد و فرمود: تو دانشمند معلم ندیده و فهمیده‌ای فهم نیاموخته هستی.» رفتارهای روزمره، و خطبه‌های آن بانو نشان از آن دارد که سرمنشأ علم او عنایت و فیض الهی است.
گفتار و روش و منش ایشان، از مرکز نبوّت و مخزن رسالت پیامبر اکرم(ص) نشأت گرفته بود.
به جهت همین علمیت بالای حضرت بود که در کوفه با استقبال گرم بانوان برای تدریس و تعلیم واقع شد. بعد از ماجرای جنگ «جمل» و «صفین» که در سال (36 هـ.ق) به بعد رخ داد، حضرت علی(ع) با افراد خانواده به عراق آمدند و در کوفه ساکن شدند، و در این سفر زینب(ع) نیز همراه او بود و حدود چهار سال در کوفه ماندگار شد. زنان کوفه دریافته بودند که زینب ازنظر مقام علمی و عملی همچون مادرش فاطمه(س) است، به همین جهت به‌وسیله مردان خود از حضرت علی(ع) خواستند که با زینب(س) سخن گوید و رضایت او را برای تدریس و تشکیل مجلس درس برای بانوان جلب کند. حضرت زینب(س) از این درخواست استقبال کرد و اعلام کرد: هرروز صبح مجلس درس در خانه امیرالمؤمنین علی(ع) برای بانوان برگزار می‌شود.»
زنان کوفه نیز با شنیدن این خبر بسیار خشنود شدند، آنان هرروز مشتاقانه به کلاس درس زینب(س) می‌شتافتند و کسب علم و دانش می‌کردند، زینب(س) در این مجالس به تفسیر قرآن، احکام، مباحث تربیتی می‌پرداختند و باعث ارشاد و راهنمایی بانوان می‌شدند.
حضرت زینب هرگاه افراد مساعدی را پیدا می‌کرد ـ چه در مدینه و چه در کوفه ـ چنان آنان را جذب می‌کرد و مفاهیم قرآن و اسلام و احادیث را برایشان بالحن زیبا بیان می‌نمود که همگان شیفته وی می‌شدند. به گواه تاریخ، حضرت شاگردان بسیاری را تحت آموزش خود قرارداد و آنان را تربیت کرد که برخی از آن‌ها به ازدواج کسانی درآمدند که همسرانشان از مقام و موقعیت نظامی یا سیاسی بالایی برخوردار بودند. و حتّی برخی از آن شاگردان با برخوردهای صحیح افکار شوهران خودرا اصلاح‌کرده و آنان را با مکتب اسلام آشنا نمودند. زینب(س) چنان با دقّت و پشت‌کار با شاگردان خود کار می‌کرد و آنان را مورد تعلیم و تربیت قرار می‌داد تا در آینده بتوانند نسل‌ها را با اسلام آشنا سازند.
حضرت زینب (سلام‌الله‌علیهم) بااینکه ازدواج‌کرده بود و دارای شوهر و فرزند بود، درعین‌حال در قیام امام حسین (علیه‌السّلام) در مقابل ظلم و ستم یزید، همگام با آن حضرت و در کنار وی بود. این میسر نمی‌شود، مگر آن‌که انسان بداند که پیروی از امام و حمایت از وی، وظیفه و مسئولیتی است که باید به آن عمل نمود. ایشان البته با اذن و رضایت شوهر به وظیفه‌اش عمل کرد. این بیانگر آن است که حضرت در ادای وظیفه و مسئولیت هیچ تردیدی به خود راه نداده و دنبال عذر و بهانه نبود، تا از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند، بلکه با اطمینان کامل به برادرش ملحق شد؛ چراکه وی می‌دانست که قیام در برابر ظلم و ستم و امربه‌معروف و نهی از منکر، تکلیف شرعی است که باید به این تکلیف عمل کرد.
تفسیر و برداشت صحیح و درست از جامعه و مسائل روز و تبلیغ و دعوت به‌حق، از دیگر ویژگی‌های بانوی بزرگ کربلا بود. هنگامی‌که ابن زیاد خطاب به او گفت: خدا را سپاس که شمارا رسوا نمود و...، آن حضرت مثل صاعقه بر او غرید و فرمود: خداوند فاسقان و فاجران را رسوا و مفتضح می‌کند که آن‌ها ما نیستیم.
حضرت زینب با اهداف و برنامه‌های نهضت امام حسین (علیه‌السلام) و ارزش و جایگاه آن آشنایی کامل داشت و می‌دانست که به‌زودی تاریخ را تغییر می‌دهد و طومار خلافت اموی‌ها را در هم می‌پیچد. با اعتقاد به این‌که عاقبت و سرانجام کار در دنیا و آخرت از آن مؤمنان و صالحان است. این به‌روشنی از سخنان حضرتش در مجلس یزید پیدا است: «کید و مکر خود را اجرا کن، سعی و تلاشت را انجام ده، به خدا قسم که، هرگز نام و یاد ما محو نخواهد شد،»
یکی دیگر از صفات حسنه انسان‌های برتر، مقدّم داشتن دیگران بر خود است. امام علی(ع) فرمود: ایثار بالاترین درجه ایمان است.» و فرمود: « ایثار برترین احسان است.».
بخشش و انفاق به دیگران از بارزترین مصداق‌های ایثار، و نشانه کمال نفس و خیرخواهی انسان است.
زینب مجلّله هم در ایثار و ازخودگذشتگی، و هم انفاق و دستگیری از فقرا، گوی سبقت را از دیگران ربوده است. از ایثار اوست که برای حفظ جان اسرا و کودکان خطر را به جان خود می‌خرید، و در تمام صحنه‌ها دیگران را بر خود مقدّم می‌داشت. او در ماجرای کربلا حتی از سهمیه آب خویش استفاده نمی‌کرد و آن را به کودکان می‌داد. در بین راه کوفه و شام بااینکه خود گرسنه و تشنه بود، ایثار را شرمنده خود ساخت چنان‌که امام سجاد(ع) می‌فرماید: «عمّه‌ام زینب (در مدّت اسارت) غذایی را که به‌عنوان سهمیّه و جیره می‌دادند بین بچه‌ها تقسیم می‌کرد. چون آن‌ها در هر شبانه‌روز به هر یک از ما یک قرص نان می‌داند.» او نه‌تنها در بزرگی ایثار داشت که در کودکی نیز اهل ایثار بود.
ایشان حتی تازیانه‌ها را به جان می‌خرید ولی نمی‌گذاشت بر بازوی کودکان اصابت کند.
انفاق او به فقرا نیز زبانزد مردم آن زمان بود. و همچون پدر بزرگوارش علی(ع) کمک‌های خود را مخفیانه و به‌دوراز چشم دیگران انجام می‌داد تا باعث شرمندگی و خجالت نیازمندان نشود.
آن بانو بارها و بارها به نزدیکان و آشنایان خود این موضوع را سفارش می‌کرد که نباید به آبروی نیازمندان و فقرا لطمه‌ای وارد شود و آنان در جامعه احساس حقارت و کوچکی کنند.
در تمام دوران زندگی و فراز و نشیب‌های آن، مخصوصاً در حوادث تلخ و مسافرت‌ها آنچه بیش از هر چیز برای انسان لازم و کارساز است روحیه و دلگرمی است. اگر انسان برای کارهای مهم و حساس زندگی روحیه نداشته باشد، آن کار با موفقیت انجام‌نشده و به نتیجه نخواهد رسید و چه‌بسا که با شکست نیز مواجه شود.
زن هم در سطح جامعه و هم در خانواده در بخش روحیه بخشی همسر و فرزندان و زیردستان می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. یکی از بارزترین اوصاف کمالی زینب(س) روحیه بخشی اوست. او بعد از شهادت مادر روحیه‌بخش پدر و برادران بود، و در شهادت پدر و سپس برادرش امام حسن(ع) نقش مهمی را برای تسلای بازماندگان ایفا می‌کرد. پس از شهادت امام حسین(ع) و در طول دوران اسارت، این صفت نیکوی زینب(س) بیشتر ظهور و بروز کرد. او پیوسته یاور غم‌دیدگان و پناه اسیران، و روحیه‌بخش مصیبت دیدگان بود. از گودی قتلگاه تا کوچه‌های تنگ و تاریک کوفه، از مجلس ابن زیاد تا ستمکده یزید، همه‌جا فرشته نجات اسرا بود و حتّی تسلّی بخش دل امام سجاد(ع) نیز بود.
وجود بابرکت زینب(س) برای کاروان اسرا که متشکل از زن و کودک بود سخت روحیه‌بخش بود، هرجا غم‌ها و طعنه‌ها بیش‌ازحد آنان را آزار می‌داد به زینب پناه می‌بردند.
از مهم‌ترین نیازهای هر انسانی مخصوصاً قشر بانوان که نیاز به سکونت و آرامش بیشتری دارند، عبادت و بندگی خداوند انسان را تا اوج کمالات پرواز می‌دهد. امّا عبادات و بندگی یک زن علاوه بر آن‌که خود او را به کمالات و قرب الهی ترقّی می‌دهد می‌تواند بر فرزندان و همسرش تأثیر شگرفی داشته، و از این طریق کل جامعه را به‌سوی سعادت سوق دهد، چراکه هدف از آفرینش و خلقت انسان رسیدن به قلّه کمال بندگی است.
زینب(س) نیز از عابدان روزگار و عاشقان عبادت و شب‌زنده‌داری بود. او همچون مادرش فاطمه(س) نماز خود را اوّل وقت به‌جا می‌آورد و در انجام آن بسیار دقّت داشت. اگر هنگام کار بود، کار را رها کرده، نماز را به‌جا آورده و بعدازآن اقدام می‌کرد. چنان غرق در نماز و عبادت می‌شد گویا در این دنیا نیست، و تمام توجّه خود را به معبود یکتای خویش متوجه می‌نمود.علاوه بر نمازهای واجب آن بانوی عابده، اهل تهجد و شب‌زنده‌داری و تلاوت قرآن بود.
عقیله بنی هاشم حضرت زینب (س) در سن ۵۶ سالگی دیده از جهان فروبست. در بیشتر منابع تاریخ وفات ایشان روز ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری قمری ذکر شده است.
الگو قرار دادن شخصیت حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) در زندگی، و بهره‌گیری از صفات و ویژگی‌های ایشان، برای همه انسان‌های آزاده باعث رشد و تعالی می‌گردد، به همین دلیل آشنایی با ویژ‌گی‌ها و خصایص اخلاقی و برنامه‌ها و اهدافی را که آن حضرت در زندگی به آن‌ها اهتمام می‌ورزید و سر‌لوحه قرار دادن آن در زندگی امری مهم و پراهمیت است ، تا بتوانند با تأسی و اقتدا به این بانوی قهرمان و نمونه، یک زندگی سالم و باسعادت داشته باشند.
بر همگان بخصوص جوانان مسلمان است، به این صفات حضرت؛ یعنی تحصیل علم، صبر، شجاعت، شناخت مسئولیت،تبلیغ دین، اطاعت و پیروی از امام و...اقتدا کنند، تا آنان نیز در سایه الطاف الهی بتوانند زندگی توأم با موفقیت و سعادت داشته باشند.
زینب کبرا، دختر مولای متقیان حضرت علی (علیه‌السلام) از نور معرفت و ایمان بیت نبوت و رسالت بهره گرفته؛ بنابراین بر همه مؤمنین بخصوص بانوان جامعه اسلامی فرض است که از نور ایشان برای پیمودن راه سعادت و کمال روشنایی گیرند و زمینه را برای ظهور منجی عالم فراهم نمایند.
دکتر محمد مهدی مومنی ها دبیرکل بنیاد بین المللی تکریم ادیان و مذاهب
