پس از به رسمیت شناختن جمع خانه‌های علویان ترکیه برای اولین بار در کل این کشور به عنوان "عبادت خانه" قانونی در شهر استانبول توسط اکرم امام اغلو شهردار استانبول از حزب جمهوری خلق که اواسط ماه سپتامبر سال 2024 و در مجمع عمومی حزب جمهوری خلق در شهر استانبول و با اکثریت آراء این طرح فرهنگی به تصویب رسید.
اشتراک گذاری :
اوایل ماه سپتامبر سال 2024 اکرم امام اغلو شهردار استانبول طی یک بیانیه‌ای رسمی جمع خانه‌های علویان در شهر استانبول را به عنوان یک "عبادت خانه" قانونی به رسمیت شناخت که سبب ایجاد اعتراضات، موافقت‌ها و رویکردهای مختلف در رابطه با این مسئله شد.
پس از به رسمیت شناختن جمع خانه‌های علویان ترکیه برای اولین بار در کل این کشور به عنوان "عبادت خانه" قانونی در شهر استانبول توسط اکرم امام اغلو شهردار استانبول از حزب جمهوری خلق که اواسط ماه سپتامبر سال 2024 و در مجمع عمومی حزب جمهوری خلق در شهر استانبول و با اکثریت آراء این طرح فرهنگی به تصویب رسید و سپس توسط شهرداری این شهر مورد موافقت و اجرا قرار گرفت سبب ایجاد اعتراضات، موافقت‌ها و رویکردهای مختلف در رابطه با این مسئله شده است که می‌توان به آنها پرداخت. اندکی پس از انتشار این خبر توسط رسانه‌های نزدیک به حزب جمهوری خلق و شهرداری استانبول ابتدا تحلیلگران، نظریه پردازان و طرفداران حزب حاکم ترکیه یعنی حزب عدالت و توسعه از طریق رسانه‌های در اختیار خود به انتقاد شدید از این تصمیم پرداختند و این اقدام شهرداری استانبول را غیر قانونی و خلاف قانون اساسی ترکیه عنوان کردند.
اما از سویی دیگر احزاب مخالف دولت ترکیه و حامیان حقوق جامعه علویت در این کشور با انتشار پیام‌هایی مرتبط این مسئله را گامی موثر در تعاملات بیشتر و تقویت وحدت ملی در ترکیه ارزیابی کردند. اما نکته قابل توجهی که در رابطه با این موضوع مشاهده شد این بود که احزاب نزدیک به کردهای ترکیه نظیر حزب دم پارتی و هودآپار نسبت به این اتفاق مهم هیچ‌گونه واکنش خاصی به صورت رسمی نشان ندادند.
به دنبال این ماجرا که در پشت صحنه آن حزب جمهوری خلق که یکی از رقبای اصلی حزب حاکم است قرار دارد و شهرداری استانبول تنها یک عامل اجرایی در این مسئله بوده است پس از این اتفاق فعالیت‌های خود را در رابطه با حفظ آرای خود و جذب طرفدار تقویت کرده است و تمرکز اصلی خود را در شهرهای مهم ترکیه مانند آنکارا، استانبول و ازمیر بر روی جوامع مخالف دولت وقت ترکیه به مانند جامعه کردها، ترک‌های علوی، کردهای علوی و ارمنیان گذاشته است و با برگزاری مراسم‌های مختلف در شهرهای مذکور و نزدیک شدن سران این حزب به مردم جوامع یاد شده سعی در افزایش محبوبیت خود میان آنها دارند.
رویکرد علویان به این تصمیم چیست؟
علویان کشور ترکیه که از شاخه بکتاشیه فرقه علویت از مذهب تشیع است در میان دو قوم ترک و کرد تقسیم می‌شود که اکثریت 70 درصد این جامعه تاثیرگذار در سیاست کلان ترکیه کردها دارا هستند. پس از انتشار خبر رسمیت یافتن جمع خانه‌های خود که مکانی تاریخی، معنوی، عرفانی و مفهومی برای پیروان این فرقه است به دو دسته قابل توجه تقسیم شدند و عده‌ای این تصمیم را در راستای همان تقویت وحدت ملی و تحکیم برادری میان اقوام و ادیان حاضر در ترکیه قلمداد کردند. در سوی دیگر این تصمیم اتخاذ شده را مرحله‌ای از فریب سیاستمداران برای کسب آرای قابل اهمیت علویان این کشور عنوان کردند.
به دنبال این مسئله که از اهمیت قابل ملاحظه‌ای در تعیین معادلات و سرنوشت اتفاق‌های سیاسی و مدنی در سیاست داخلی ترکیه برخوردار است، دو مسئله فرهنگی_مذهبی و سیاسی در قبال این تصمیم وجود دارد که اشاره و پرداختن به آن می‌تواند رویکردهای پنهان این تصمیم به اصطلاح مثبت و در جهت وحدت ملی جمهوری ترکیه را نشان دهد.
در ابتدا رسمیت یافتن جمع خانه‌های علویان به عنوان "عبادت خانه" قانونی در ترکیه این پیامد منفی را به دنبال دارد که علویان از امت اسلامی به دور هستند و همانند مساجد مسلمانان، کنیسه‌های یهودیان و کلیساهای مسیحیان جمع خانه‌های علویان نیز مکانی مخصوص برای این جامعه مذهبی است که با اعطای حقوقی همانند سایر عبادت خانه‌ها آنها را از سایر مسلمانان دور می‌کند. همچنین در بعد سیاسی این تصمیم نقش حزب جمهوری خلق در پوشش شهرداری استانبول را می‌توان دید که پس از پیروزی در انتخابات شهرداری‌های ترکیه در سال 2024، با یک برنامه‌ریزی ساختاریافته در پی تصاحب حاکمیت جمهوری ترکیه در انتخابات آینده ریاست‌جمهوری در این کشور است و موضوع رسمیت جمع خانه‌های علویان نیز بخشی از این برنامه برای کسب آراء آنها است.
سهیل فرهمند پژوهشگر مسائل ترکیه و دبیر کانون زبان و فرهنگ ملل اسلامی دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی
