حوزه نیازمند احیای الگوهایی چون محدث قمی

خبرگزاری تقریب (تنا):
کنگره محدث قمی روز پنجشنبه با حضور طلاب، فضلا و روحانیون در مرکز فقهی ائمه اطهار قم برگزار گردید. آغازین برنامه این کنگره قرائت پیام آیت الله العظمی صافی گلپایگانی بود. مشروح پیام این مرجع تقلید به این قرار است:

بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله تعالی: « فَجَعَلْنَاهُمْ سَلَفًا وَمَثَلًا لِلْآَخِرِينَ» ( الزخرف : ۵۶ )
و قال الامام الصادق علیه السلام:‌« اِعرفوا مَنازلَ الناسِ عَلی قَدِر رِوایَتهِم عَنّا»
السلام علیکم و رحمة الله و برکاته
با عرض ادب و احترام از علماء اعلام و فضلاء عظام که در این جلسه بسیار نورانی شرکت فرموده اند و با تقدیر و تشکر از برگزار کنندگان این همایش ولائی و معرف هویت حقیقی حوزه های علمی شیعی، با الهام از آیه کریمه و حدیث شریف به دو نکته در کمال اختصار اشاره می کنم.
نکته اول این است که برحسب آیه شریفه، رجال و شخصیت های دینی و الهی هر امتی برای آن امت، سابقه و افتخار و عبرت و الگو و نمونه می باشد، حفظ تاریخ زندگی و خدمات و سیره اخلاقی و منش‌های اجتماعی آنها برای دیگران و آیندگان درس و راهنما است، آنها اخلاق حمیده را با علم و عمل به جامعه تعلیم داده اند، اگر امتی از این رجال و شخصیت ها کم داشته باشد در ذخایر حقیقی و سرمایه های واقعی کمبود خواهد داشت، این افتخار برای امت اسلامی و شیعیان اهل بیت‌(ع) در بالاترین اوج و عظمت قرار دارد که شخص اول ممکنات و خواجه کائنات حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه وآله و سلم و اهل بیت و خلفاء اثنی عشر آن حضرت (ع) در مطلع و مبدأ و بالاترین قله شامخ این افتخار قرار دارند و سپس مکتب و مدرسه جهانی و جاودانی قرآنی و عترت بزرگان بی‌شماری به جهان بشریت تحویل داده است که هر یک از آنان در مقام امتی بزرگ، نقش و آثار گرانسنگ داشته اند و هر کدام پرچمدار علم و معرفت و معلمان بشریت بوده اند.
نکته دوم اهمیت علم حدیث و اخبار مأثوره است که با قرآن در رأس همه علوم و معارف قرار دارند، احادیث اهل‌بیت (ع) و قرآن کریم با هم راهنما و امان از ضلالت و گمراهی هستند.
این افتخار برای شیعه است که در همه رشته های علوم حقیقی و برای پاسخ به نیازها و سؤالات مربوط به دنیا و آخرت انسان هدایت‌های تامّ و تمام را عرضه می دارند.
بر حسب این روایت معتبر و صریح الدلالة که شیخ ما ثقة‌الاسلام کلینی (قدس سره) در جامع عظیم الشأن کافی روایت نموده است، منزلت و مقامات و درجات اشخاص به قدر روایات آنها از ائمه طاهرین (ع) و آشنایی و علم و معرفت آنها به علوم و معارفی که از خاندان وحی و بیت نبوت‌(ص) و معدن رسالت صادر شده است می باشد و بر این اساس منزلت و مقامات رجالی مثل أبان بن تغلب و محمد بن مسلم و صدها]تن از[ بزرگان روات حدیث و مدرسه کهنسال حدیث قم معلوم می شود و این همه خورشیدهای نورانی هستند که انوارشان جهانی و جاودانی است و انسانیت را به سرمنزل حقایق وحیانی و خیر دنیا و آخرت هدایت می نمایند.
شهر قم که در گذشته زمان و سوالف دوران به واسطه محدثین عالی مقام در دنیای اسلام مرکزیتی عظیم داشت در خود، چهرهای تابناکی را جای داده بود که برخی از آنان از اصحاب و خواص ائمه (ع) بودند و مثل جناب زکریا بن آدم افتخار می یابد که از مدینه طیبه تا مکه مکرمه با حضرت رضا (ع) هم‌کجاوه و عدیل باشد.
رشته حدیث و ارتباط این شهر با علوم اهل بیت (ع) هیچ گاه منقطع نگردید و در این عصر و قرن در سپهر مجد و عظمت ، ستاره ای تابناک و شخصیتی عالی مقام، آن سوابق را احیاء نمود، و عمر خو را در کسب حدیث و نشر احادیث و تألیف حدود شصت کتاب در ارتباط با مکتب اهل بیت (ع) سپری نمود که تعدادی از آنها مانند سفینةالبحار و منتهی الآمال و منازل الآخرة و مفاتیح الجنان و نفس المهموم و بیت الاحزان مورد استفاده خواص و عوام در طول سالیان متمادی می باشد.
این شخصیت بزرگ احیاگر علوم اهل البیت (ع) مرحوم رضوان جایگاه ثقة المحدثین حاج شیخ عباس قمی اعلی الله مقامه می باشد، مقامات بلند معنوی این محدث عظیم الشأن از بیانات هم دوره و هم حجره و هم درس ایشان علامه شهیر مؤلف «موسوعه الذریعة»، ‌شیخنا«شیخ آقا بزرگ تهرانی (قدس سره) در کتاب طبقات اعلام الشیعه، قسم ۱۴، جزء ۳، ص ۹۹۸،‌معلوم می شود که فرمود:‌ او در دروس عالیه در نجف اشرف حضور یافت و به محدث عصر حاج میرزا حسین نوری مؤلف مستدرک الوسائل پیوست و از او استفاده های بسیار نمود و همکاری داشت و از او به اجازه نایل شد.
در حیات محدث نوری و بعد از ایشان بین من و او روابط برقرار بود ما با هم در یکی از مدارس، هم حجره بودیم و در معاش و در حاجات حتی تهیه طعام شریک بودیم و در دروس بزرگان علماء شرکت می کردیم.
من او را در این مدت به خوبی شناختم،‌ او را نمونه انسان کامل و مرد علم دیدم ، برصفاتی آراسته بود که او را محبوب هر آن که او را می شناخت، می نمود: حَسَنُ الاخلاق و در نهایتِ تواضع و سلامت ذات وشرافت نفس بود،‌تقوی و پرهیزکاری را با فضایل خود عجین کرده بود و بسیار پارسا بود و زهد سرشار داشت، من به صحبت و معاشرت با او در مدت طولانی مأنوس بودم و روحم با روح او ممزوج بود «و کَان دائمَ الاشتغالِ شدیدَ الولع فی الکتابة والتَدوینِ و البحثِ و التنقیبِ لاَیَصرفُه عن ذلک شیءٌ و لاَیحولُ بینَه و بینَ رغبتهِ و اِتجاهه اِلیهِ حائلٌ» پس از آن اشاره به مواظبت او بر زیارت عتبات مقدسه و مدینه منوره و حج بیت الله می نماید و می گوید چون مرحوم آیت‌الله حائری در قم اقامت گزید و حوزه تأسیس شد، مرحوم محدث قمی از أعوان و انصار او بود و در تأسیس حوزه سهیم شد و از بزرگترین مروّجین آیت‌الله حائری و مؤیدین فکر ایشان و همکار او به دست و زبان بود.
فالسلام علیه و علی جمیع علمائنا العاملین المروّجین للدّین الحنیف حفّاظ آثار سادتنا المعصومین یوم ولدوا ویولدون و یوم ماتوا و یموتون و یوم یبعثون حیاً حشرنا الله تعالی معهم و فی زمرتهم انّه الکریم الوهاب. ۲۴/ذی الحجه/۱۴۳۱
لطف الله صافی

در این همایش همچنین حجت الاسلام و المسلمین جواد فاضل، از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، با اشاره به ابعاد شخصیت علمی و اخلاقی مرحوم محدث قمی، اظهار داشت: این عالم شهیر در میدان فقاهت، تاریخ ، رجال و بسیاری از علوم تبحر داشت و در هر رشته ای آثاری از خود به یادگار گذاشته است.

وی خاطرنشان کرد:‌ باید ریشه یابی کنیم که چگونه شیخ عباس قمی، محدث قمی شد و ما امروز چنین شخصیتی در حوزه علمیه نداریم.

جواد فاضل افزود: اگر قبل از محدث قمی ، محدث نوری بود و قبل از آن محدثین بزگ دیگری بودند؛ چرا ما امروز بعد از گذشت ۷۰ سال از وفات شیخ عباس قمی شاهد حضور چنین شخصیت هایی نیستیم که از جامعیت برخوردار باشند.

وی خواستار احیای سبک مطالعه بزرگانی چون محدث قمی در حوزه گردید. فاضل افزود:‌ محدث قمی برنامه خاصی برای فیش برداری داشت و بحار الانواری که امروز کسی کمتر موفق می شود ۱۰ جلد از آن را مطالعه کند ایشان ۲۰ دور آن را مطالعه کرده بود تا توانسته بود سفینة البحار را تدوین کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه گفت:‌ ترتیب دادن کنگره و احیاء آثار، بسیار جای قدرشناسی دارد، اما این کنگره قدم اول برای استفاده از مباحث آن است.

وی یادآور شد:‌ محدث قمی اکثر کتب خود را قبل از سن چهل سالگی نوشته است و این نشان که یک عالم نباید‌ آثار خود را برای کهن سالی بگذارد.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین فاضل لنکرانی با بیان این که حوزه های ما امروز از جامعیت فاصله گرفته است، سخنان خود را اینگونه ادامه داد:‌در عین حالی که تخصصی شدن لازم است، اما فاصله گرفتن از جامعیت آفت است.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار افزود:‌ طلبه ای که جامعیت نداشته باشد راه های تشخیص حدیث صحیح از غیر صحیح را نمی داند؛ بنابراین به روایت غیر معتبر و مجهول عمل می شود.

جواد فاصل در فراز دیگری از سخنان خود اظهار داشت: حضرت امام با آن درجه عرفان،‌فقه و اصولی که داشتند به کتاب مفاتیح الجنان اهتمام داشتند. وی افزود: ثقة‌الاسلام القاب تشریفاتی نیست که به محدث قمی داده شده است، ایشان آنقدر دقت و تلاش خود را برای دعاها به کار برده اند که این القاب را دریافت کرده اند.

فاضل لنکرانی در پایان تصریح کرد :‌ باید شخصیتهایی مانند محدث قمی در حوزه الگو سازی شود و این الگو ها را احیاء کنیم .

گفتنی است که در حاشیه این کنگره از آثار و تمبر یادبود محدث قمی نیز رونمایی به عمل آمد.