به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، آیت الله محمد علی تسخیری رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و مشاورعالی مقام معظم رهبری در جهان اسلام 28 مرداد ماه 1399 در سن 76 سالگی و بر اثر عارضه قلبی چشم از جهان فرو بست.
با توجه به تأثیر گذاری آیت الله تسخیری در جهان اسلام و خدمات ارزنده آن عالم بزرگوار در مسیر وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، خبر درگذشت ایشان با واکنشهای داخلی و بین المللی بسیاری مواجه و سیل پیامهای تسلیت به سوی ایران اسلامی و به خصوص رهبر معظم انقلاب و مجمع تقریب گسیل شد.
پیرامون همین موضوع با «محسن مسچی» معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به گفتگو نشستیم؛ مشروح این گفتگو در ادامه می آید:
در ابتدا رحلت آیت الله تسخیری را به همه فرهیختگان عالم اسلام تسلیت عرض می کنم.
مرحوم آیت الله تسخیری به دلیل فعالیتها و خدمات بی شماری که در جهان اسلام و در زمینه های مختلف داشتند، یکی از شخصیتهای بسیار بارز و شناخته شده جهان اسلام بودند.
ارتباط و آشنایی بنده با مرحوم آیت الله تسخیری از طریق آثار ایشان و برخی از عزیزانی بود که از رفقای آیت الله تسخیری قبل از انقلاب اسلامی و یا همکار و همکلاس ایشان بودند.
در زمانی که ما در اوایل دهه 60 در قم بودیم، نام آیت الله تسخیری به عنوان یک شخصیت فرهنگی و بین المللی مورد توجه بود، چون شخصیتی بودند که کارهای فرهنگی و بین المللی خود را از قبل از انقلاب اسلامی آغاز کرده بودند.
آیت الله تسخیری از جمله افرادی بودند که همراه با آیت الله العظمی مکارم شیرازی، آیت الله العظمی سبحانی، مرحوم حجت الاسلام و المسلمین خسروشاهی و عزیزان دیگری که قبل از انقلاب فعالیتهای فرهنگی داشتند، بعد از خروج ازکشورعراق فعالیتهای خود را در قم شروع کرده بودند.
بعد از انقلاب هم ایشان در سازمانهای مختلف فرهنگی و انقلابی همانند سازمان تبلیغات اسلامی، شوراهای فرهنگی مختلف و به مرور زمان در دفتر مقام معظم رهبری، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دانشگاهها، مؤسسات علمی فرهنگی و پژوهشی، مؤسسات فقهی و اقتصادپژوهی وبین المللی فعالیت داشتند؛ همچنین در خارج از کشور هم در مجامع بین المللی مطرح فعال بودند.
شناخت خودم از ایشان را از ارتباطات بین المللی که داشتم و بعد به صورت نزدیک از زمانی که ایشان به عنوان معاون بین الملل دفتر مقام معظم رهبری بودند، دارم؛ که این ارتباط و آشنایی از آن زمان ایجاد شد به نحوی که همکاری نزدیکی داشتیم چون بنده در سازمان مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور( زیر نظر دفتر مقام معظم رهبری) فعالیت داشتم، با آیت الله تسخیری مرتبط بودیم چون ایشان عضو هیأت امناء مجموعه ما بودند و برای گزارشات و جلسات و استفاده از رهنمودهای ایشان در دفتر مقام معظم رهبری خدمتشان می رسیدیم.
این ارتباطات به همین شکل ادامه داشت تا بعدا که ایشان در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی،مجمع جهانی اهل بیت (ع) و مجمع جهانی تقریب حضور داشتند و تا همین اواخر این ارتباطات ادامه داشت تا جلسات آخری که در شورای عالی مجمع تقریب و یا در جلسات خصوصی خدمت ایشان بودیم.
آیت الله تسخیری ویژگیهای نادری داشتند که به اعتقاد بنده، ابر و باد و مه و خورشید و فلک، باید دست به دست هم بدهند، تا یک شخصیت نادری به اسم آیت الله تسخیری به عرصه وجود بیایند.
خدماتی که آیت الله تسخیری داشتند، دورانی که طی کردند، اساتیدی که در حضور ایشان تلمذ کردند، مراکزی که در آن فعالیت داشتند، سفرهایی که رفتند، ارتباطاتی که داشتند و یا ایجاد کردند، دانش ، مطالعه و پیگیری های شخصی و کاریزمای شخصیتی و اخلاقیات و روحیات این عالم بزرگ، همه دست به دست هم داده بود تا از ایشان یک شخصیت نادر و عزیز الوجود بسازد و واقعا در دوره ما شخصیت نادری بودند و فکر می کنم سالهای سال زمان خواهد برد تا بتوانیم دوباره شخصیتی مثل آیت الله تسخیری با آن دانش و تجارب و خصوصیات منحصر به فرد داشته باشیم.
اعتقاد شخصی بنده این است که آیت الله تسخیری خودشان یک برند بین المللی و شاخص بودند؛ الان بسیاری از مجامع را بیش از اینکه به نام رسمی و مستقل بشناسند، به نام ایشان می شناسیم؛ یعنی مثلا اگر نام ببریم از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مجمع جهانی تقریب، همه اینها را به اسم ونام آیت الله تسخیری می شناسند.
به خاطر اخلاقیات، رفتار ، دانش و اطلاعات و ارتباطات وسیع شان در جهان اسلام، تأثیر گذاری فوق العاده ای داشتند و در جهان اسلام هرکجا که وارد می شدند، خودشان شخصا جایگاه داشتند نه اینکه به عنوان صرفا به عنوان یک کشور و یا نماینده یک مذهب محسوب شوند.
آیت الله تسخیری شخصیتی است که در جهان اسلام کم نظیر است؛ از محضر ایشان بسیار فیض برده ام و خود را شاگردی از شاگردان وی می دانم و همیشه ایشان را به عنوان یک استاد و یک راهنما و شخصیت بی بدیل در جهان اسلام خصوصا از جهت شناخت مسائل بین المللی منحصر به فرد می دانستم.
بعد از شخصیتهای عزیز الوجودی که ما در ایران از دست دادیم، مثل مرحوم حضرت امام خمینی(ره) یا شهید حاج قاسم سلیمانی، کمتر شخصیتی را سراغ دارم که تأثیر گذاری او در جهان و به خصوص جهان اسلام به گونه ای باشد که خبر درگذشت ایشان این همه بازتاب داشته باشد و با سیل پیامهای تسلیت و تأسف همراه باشد.
درگذشت ایشان بسیار ناباورانه بود؛ چون در عین اینکه سالهای سال شرایط جسمی سختی را داشتند اما بسیار فعال ، منظم و کوشا بودند، در طول این بیست سالی که ایشان از بیماری جسمی رنج می بردند، هیچ نقطه ای از بی نظمی و خدشه در فعالیتهای ایشان مشاهده نشد؛ از منظم ترین افراد در طول زندگی و در بین اقران خود بودند و از جهت نظم و انضباط از همه افراد شاخصتر بودند.
به یاد دارم در زمانی که آیت الله تسخیری در دفتر مقام معظم رهبری بودند، بعد از نماز ظهر و عصر استراحت مختصری در حد یک ربع یا ده دقیقه داشتند و واقعا در همان حد استراحت می کردند، اندکی استراحت می کردند و مجددا وضو می گرفتند و کار خود را آغاز می کردند؛در تمام جلسات از همه افراد چند دقیقه زودتر می آمدند و به وقت و به ساعت حضور بسیار اهمیت می دادند.
افق فکری و علمی بسیاری بلندی داشتند و تأثیر گذاری این عالم گرانقدر به خاطر همان افق فکری بلند است؛ به خاطر اینکه ایشان حصیله دو حوزه کهنسال علمی و فقهی شیعه در نجف و در قم بودند، از محضر بسیاری از بزرگان و آیات عظام استفاده کردند و شاید خلاصه ای از افکار آنها بودند؛ از شهید آیت الله صدر و مراجع شیعه عراق و ایران و شخصیت امام راحل بسیار تأثیر پذیرفته بودند.
به واسطه ارتباطات وسیع و مذاکراتی که با شخصیتهای بزرگ جهان اسلام داشتند؛ بر آن شخصیتها تأثیرمی گذاشتند و این تأثیر گذاری باعث شده بود، از بسیاری از اختلافات وبوجودآمدن مشکلات درجهان اسلام جلوگیری بشود.
آیت الله تسخیری در جهت اتحاد اسلامی، احترام به ادیان و فرق و مذاهب، دوری از تنشها و مبارزه با تکفیریها یک شخصیت نمونه و بی بدیل بودند.
سیل پیامهای تسلیت، مصاحبه ها، حضور شخصیتهای داخلی و خارجی در تهران و دردفتر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برای امضای دفتر یادبود ایشان، نشان از تأثیر گذاری عمیق ایشان در فضای بین المللی دارد. علاوه بر پیامهای تسلیت و ابراز احساسات و مصاحبه های شخصیتهای بزرگ علمی و فرهنگی ایرانی و خارجی نسبت به شخصیت ایشان، مراسمهایی نیز به صورت حضوری و مجازی برای بزرگداشت این عالم عزیز در داخل و خارج کشور برگزار شد که مراسمهای بسیار خوب و شایسته ای بود.
آیت الله تسخیری یکی از بزرگترین شخصیت هایی بودند که در جمهوری اسلامی ایران، برایشان پیام های تسلیت بسیاری صادر و دفتر یادبود به مناسبت درگذشت ایشان از سوی مقامات داخلی و خارجی امضا شد.
پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی یکی از بهترین پیام های تسلیتی بود که به مناسبت درگذشت آیت الله تسخیری دریافت شد، که از ایشان به عنوان زبان گویای اسلام و تشیع یاد کردند و این پیام بسیار موثر بود.
بر اساس رصد رسانه ای که صورت گرفت، تا کنون نزدیک به 250 شخصیت حقیقی ایرانی و 10 شخصیت حقوقی و مؤسسه و نهاد داخل کشور برای مرحوم آیت الله تسخیری پیام تسلیت ارسال کرده اند که متن این پیام ها در شبکه های خبری موجود است.
پیام هایی که از سوی رهبری ومراجع معظم تقلید، روسای قوا، مسئولین کشوری و لشکری، شخصیت های بزرگ علمی و فرهنگی، ائمه جمعه، نمایندگان مقام معظم رهبری در استان های مختلف وهمچنین نمایندگان مجلس خبرگان ومجلس شورای اسلامی و احزاب و گروه های علمی و فرهنگی صادر شد، بالغ بر بیش از 250 شخصیت حقیقی و حقوقی از داخل کشور بود.
آنچه که از آمار خارج از کشور احصاء کردیم، نزدیک به 150 شخصیت حقیقی و حقوقی خارجی از حدود 70 کشورجهان برای درگذشت آیت الله تسخیری پیام تسلیت صادر کردند که این پیام ها اغلب از سوی رئیس جمهور، رئیس مجلس، وزرا، نمایندگان احزاب، نمایندگان پارلمان، ائمه جمعه و شخصیت های سیاسی، مذهبی، علمی و فرهنگی دیگر کشورها بود.
این کشورها عبارتند از:عراق، لبنان، پاکستان، سوریه، افغانستان، ترکیه، فلسطین، بنگلادش، کروواسی، آذربایجان، بلاروس، عربستان سعودی، تایلند، زیمباوه، بحرین، گرجستان، روسیه، برونئی، انگلستان، آلبانی، نروژ، اوگاندا، بوسنی و هرزه گوین، قطر، کویت، مصر، آفریقای جنوبی، چین، یمن، اتیوپی، نیوزیلند، موریتانی، تاجیکستان،عمان، تونس، گینه، ساحلعاج، آلمان، بلغارستان، ایتالیا، آمریکا، صربستان، مونته نگرو، اتریش، یونان، فرانسه، کانادا، سوئد، اسپانیا، ونزوئلا، تاتارستان، ارمنستان، ازبکستان، اندونزی، ترکمنستان، ژاپن، سریلانکا، قزاقستان، قرقیزستان، مالزی، استرالیا، کنیا، امارات متحده عربی، غنا، سودان، نیجریه، سنگال، الجزایر، سیرالئون.
سیل عظیم این پیام ها نشان از آن دارد که مرحوم آیت الله تسخیری چه تاثیر به سزایی در جهان داشتند، همچنین باید اشاره کرد که بسیاری از این کشورها، کشورهای اسلامی نیستند، اما مرحوم آیت الله تسخیری همواره به آن مناطق سفر داشتند وبا بزرگان آن کشورها دوستی وارتباطات عمیقی داشته ودرکنفرانس و جلسات آنان شرکت می‌کردند، بازتاب خبر درگذشت ایشان بسیار کم نظیر بوده است؛ ایشان در طول تاریخ انقلاب ما یک شخصیتی فراملیتی، فراجناحی و کاملا بین المللی است که رحلت ایشان فرهیختگان مسلمان سراسر جهان را تحت تاثیر خودش قرار داده است.
مراسم تشییع ایشان علی رغم شرایط کرونا مورد استقبال قرار گرفت و چه بسا اگر کنترل صورت نمی گرفت جمعیت زیادی می آمدند؛ وبینارها و مراسم هایی نیز در تهران، در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و در مدرسه فیضیه قم برگزار شد.
مراسمهای دیگری نیز که در پاکستان، افغانستان، هندوستان و برخی از کشورهای دیگر برگزار شد، نشان دهنده شخصیت ویژه ایشان است همچنین دفاتر یادبودی در خارج از کشور، رایزنی های فرهنگی و سفارتخانه ها برای این شخصیت بزرگ بازگشایی شد.
گمان می کنم آماری که داشتیم خارج از آماری است که نمایندگان سیاسی و فرهنگی ما در خارج از کشور از پیامها یا مطالب مندرج دردفتر یادبود دارند که اگر آنها هم به این مجموعه ما اضافه شود؛ یک مجموعه بسیار گسترده خواهد شد درپی آنیم که این پیامها و ابراز احساسات شخصیتهای بین المللی نسبت به ایشان احصا و در اختیار جامعه علمی و فرهنگی کشور قرار گیرد.
آیت الله تسخیری در بیش از 800 کنفرانس بین المللی داخلی و خارجی شرکت کردند و همیشه به عنوان شخصیت اول و یا شخصیت برجسته این کنفرانسها به حساب می آمدند، یا در هیئت رئیسه حضور داشتند و یا اینکه رئیس کنفرانس بودند.
آیت الله تسخیری از جمله افرادی شاخصی هستند که در همه جهان خصوصا جهان اسلام به عنوان یک عنصر اثرگذار از همه جهات شناخته شده است.
نگاه ایشان، صرفا بحث وحدت امت و تقریب مذاهب نبود؛ بلکه نگاهی که نسبت به تقریب مذاهب و وحدت امت اسلامی داشتند، بر تمام شاخه های فکری ایشان اشراف داشت؛ یعنی دیدگاه فقهی، تفسیری، حدیثی و اعتقادی ایشان نشات گرفته از دیدگاه تقریبی بود و در واقع به موضوع تقریب، به عنوان یک بحث اساسی فکری و پایه ای و نه یک بحث روبنائی نگاه می‌کردند وتقریبی بودن بر همه افکار ایشان اشراب شده بود.
وحدت امت اسلامی برای مرحوم آیت الله تسخیری جزو آمال و آرزوها بود و من فکر می کنم که حدود 50 سال از عمر شریف ایشان صرف تقریب مذاهب اسلامی و وحدت امت اسلامی شد، البته لازم است بگویم که ایشان در بحث های وحدت بین ادیان و مذاهب هم تاثیر گذاری به سزایی داشتند.
آیت الله تسخیری در کنفرانس های فقهی و مذهبی بسیاری عضویت داشتند و در آن کنفرانس ها بسیار خوش درخشیدند؛ به نحوی که سال ها در کنفرانسهای فقهی به عنوان نماینده مذهب شیعه مسئولیت داشتند؛ همچنین در کنفرانس های علمایی جهان اسلام به عنوان فرد اول یا دوم آن کنفرانس ها سالها مسئول بودند.
ایشان در سی و سه دوره کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی بعد از مقام معظم رهبری، جزو چهره ها و شخصیت های اول این کنفرانسها شناخته می‌شدند.
همچنین ایشان در کنفرانسی که مربوط به ادیان در تایلند بود، بسیار مورد توجه قرار گرفته بودند؛ به طوری که پادشاه تایلند درخواست ملاقات خصوصی با آیت الله تسخیری را کرده بود و چند ساعتی با ایشان مذاکره علمی داشتند و تحت تاثیر شخصیت این بزرگوار قرار گرفتند.
با توجه به اینکه روابط ایران و الجزایر در برهه‌ای از تاریخ رو به سردی رفته بود، اما ارتباط آیت الله تسخیری و عبد العزيز بوتفليقه رئیس جمهور قبلی الجزایر باعث شد که روابط سیاسی دو کشور از سر گرفته شود یا اینکه ارتباط ایشان با دولت یمن باعث شد، چند تن از مبارزینی که به دلیل فعالیتهای مذهبی محکوم به اعدام بودند با تلاشهای ایشان از محکومیت رهائی پیدا کردند.
همچنین تاثیر گذاری فکری و تلاشهای آیت الله تسخیری موجب شد تا در کنفرانس اسلامی که در عربستان برگزار شد، حکم ارتداد سلمان رشدی به امضا تمام کشورهای اسلامی برسد.
به خاطر می آورم در سفرهایی که در خارج از کشور با آیت الله تسخیری همراه بودم، می‌دیدم که چگونه شخصیتهای مطرح جهان برای ملاقات با ایشان لحظه شماری می‌کردند و چگونه مشتاق زیارت و دیدار با او بودند و به ایشان به عنوان یک پدر معنوی احترام می‌گذاشتند، پدری که راهنما و مرشد است.
باید گفت شخصیتهای بزرگ دنیا همراهی و مصاحبت با آیت الله تسخیری را به عنوان یک افتخار بزرگ برای خودشان محسوب می کردند.
پیام هایی که روسای ادیان به مناسبت رحلت آیت الله تسخیری ارسال کردند، نشان از تاثیری است که آیت الله تسخیری بر روی آنها داشته است.
در طول این 30 سال که با آیت الله تسخیری سپری کردم و ارتباط داشتم، شاهد آن بودم که ایشان اولا دارای فکری عمیق، ثانیا اخلاق بسیار خوش و محمدی (ص) پسند داشتند، مرحوم آیت اله تسخیری همواره در هر شرایطی لبخند و تبسم داشتند و حتی زمانی که از نظر شرایط جسمی در وضعیت مناسب نبودند، همیشه این لبخند در چهره شان نمایان بود.
نظم آیت الله تسخیری در کار و پیگیری هایشان در مسائل کاری و دانش عمیقی که نسبت به موضوعات مختلف داشتند، بسیار چشمگیر بود.
صبر، تحمل، مدارا، تحمل نگاه مخالف از ویژگی های برجسته ایشان بود؛ به خاطر دارم که در جلسه‌ای در مکه مکرمه شخصی به صراحت به ایشان توهین کرد، اما آیت الله تسخیری با اخلاق خوش و خنده با آن فرد هتاک برخورد کرد.
در طول همه این سالها هیچ گونه تعرض، تندی،خشونت نسبت به دیگران از مرحوم آیت الله تسخیری به یاد ندارم.
آیت الله تسخیری افکار بسیارعمیق و آینده نگری داشتند و یکی از ویژگی های ایشان این بود که در عین داشتن تمامی این ظرفیت های علمی، دانش و اندیشه بلند؛ خودشان را در همه جا یک سرباز مطیع رهبری می‌دیدند و برای اجرای فرامین رهبری سر از پا نمی‌شناختند و سعی می‌کردند، تمام و کمال فرمایشات ومنویات مقام معظم رهبری را انجام دهند.
آیت الله تسخیری شخصیتی بود که سالهای سال باید صبرکنیم تا جهان فکر و اندیشه دست به دست هم دهند تا چنین شخصیتی دوباره متولد شود که عاش سعیدا و مات سعیدا.
در پایان درخواستم از همه عزیزان، همکاران، بیت محترم ایشان، مؤسساتی که آن مرحوم در شکل گیری آنها نقش ویژه داشته است، مثل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، دفتر مقام معظم رهبری و....این است که همه دست به دست هم دهند تا منظومه فکری ایشان؛ اعم از کتب، مقالات، دست نوشته ها، اندیشه و تفکرات، سخنرانی ها و مطالب بسیار زیادی که از ایشان به یادگار مانده است و یک دایره المعارف جامعی ازهمه علوم اسلامی است و نگاه تقریب و وحدت بر آنها اشراف دارد، را به بهترین نحو احیاء نمایند.
باید گفت ما کمتر منظومه فکری را از علمای اسلامی سراغ داریم که این نگاه تقریبی در آن اشراب شده باشد؛ امیدواریم که با کمک هم بتوانیم این مجموعه آثار را احیا کنیم تا به بهترین وجه در اختیار جهان اسلام قرار گیرد.
انتهای پیام/
تهیه کنندگان: فاطمه جباری و زهرا غلامی
