تزکیه نفس و خودسازی یکی از عوامل جلوگیری از تفرقه است/ نظریه امت محوری را تقویت کنیم
چهارمین نشست از سلسله نشستهای «امت همدل» با موضوع "بررسی علل و زمینه‌های تنازع و درگیری‌های مذهبی و فرقه ای در جهان اسلام و راهکارهای مقابله با آن" برگزار شد.
اشتراک گذاری :
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، چهارمین نشست از سلسله نشستهای «امت همدل» با موضوع "بررسی علل و زمینه‌های تنازع و درگیری‌های مذهبی و فرقه ای در جهان اسلام و راهکارهای مقابله با آن" با حضور حجت‌الاسلام محمد مهدی تسخیری(مسئول امور بین الملل دانشگاه ادیان)، مصطفی ذوالفقار طلب ( عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران)، محمد جواد شمس (دانشیار رشته ادیان و عرفان اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین)، سید محمدرضا مرندی (مدیر گروه فقه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی) برگزار شد.
محمد جواد شمس، دانشیار رشته ادیان و عرفان اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، در ابتدای نشست اظهار داشت: اگر میخواهیم اختلافات میان مسلمانان را ریشه یابی کنیم باید تاریخ اسلام را از دو منظر عوامل درونی و عوامل بیرونی بررسی کنیم.
وی افزود: مطالعه در مورد سایر اقوام و ادیان اتفاق مثبتی است که در این سالها به وقوع پیوسته و تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است؛ البته باید آگاه باشیم که کشورهای قدرتمند میخواهند منافع خودشان را در این مسیر کسب کنند؛ بنابراین اولین قدم این است که یک قوم را به خوبی بشناسند و نقاط ضعف آن را واکاوی کنند؛ متاسفانه باید گفت که غرب در این زمینه به خوبی مطالعه کرده و نقاط ضعف جهان اسلام را شناسایی کرده است، به خصوص انگلستان که در پیکره جهان اسلام نفوذ کرده؛ البته هدف اینها کاملا مشخص است و آن تفرقه اندازی در بین مسلمانان است.
شمس تصریح کرد: وقتی از وحدت، اختلاف، تفرقه صحبت می کنیم، باید معانی اینها را طبقه بندی کنیم؛ در واقع باید گفت اختلافات در بعضی از مواقع مفید است اما اختلافی که باعث نزاع، دوری و...میشود خوب نیست.
دانشیار رشته ادیان و عرفان اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین اظهار کرد: مهم ترین ریشه اختلافات در بین مسلمانان جهل است؛ یکی جهل نسبت به داشته‌های خودمان و دیگری جهل به طرف مقابلمان؛ باید گفت که جهل به خود و داشته‌های خود صرفا درمیان توده ها وجود ندارد و ممکن است در میان علما هم دیده شود.
وی در همین خصوص ادامه داد:جهل به خود، جدای از آسیبی که به جامعه می‌‍زند، بیشترین آسیب را به خود شخص می زند؛ ما در تاریخ اسلام اولین تکفیری ها را در خوارج دیده ایم؛ آنها نمی توانستند تشخیص دهند که امام (ع) در آن زمان چه منزلتی داشتند؛ بنابراین این وظیفه مسلمانان است که ابتدا باید به داشته های خودشان علم پیدا کنند.
شمس با بیان اینکه جهل به طرف مقابل یعنی اینکه هیچ شناختی از طرف مقابل نداریم و آن را رد می کنیم؛ اظهار کرد: باید بدانیم که با شناخت و آگاهی هیچگاه به جهل نمیرسیم، به همین دلیل در جهان غرب برای اینکه فرقه ای را بشناسند در ابتدای راه با آنها زندگی می کنند؛ یکی از عوامل جهل، انحصار گرایی است چون مطلع از داشته های طرف مقابل نیستیم و حتی نمی دانیم که خود ما چه داشته هایی داریم.
دانشیار رشته ادیان و عرفان اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین تصریح کرد: مسئله بعدی حقانیت است که بسیار مهم است و باید به آن توجه کنیم، ثابت شده است، انسانهایی که دین دار هستند همه چیز دارند؛ برای مثال انسان های دین دار آرام تر و به دور از استرس هستند؛ دین است که به زندگی برکت می دهد؛ لذا وظیفه علما و اندیشمندان جهان اسلام است که بررسی کنند که اشکال در دین است یا در دیندارانی که در برخی از موارد اختلاف دارند؟ بنابراین باید گفت که ما اشکالتمان هم علمی است و هم عملی؛ اگر اینها برطرف نشوند وحدت به معنای واقعی تحقق پیدا نمی کند.
شمس اضافه کرد: امروز با شعار دادن مشکلات جهان اسلام حل نمی‌شود؛ در واقع باید گفت، به عمل کار برآید به سخندانی نیست؛ ما همیشه میگوییم دین از سیاست جدا است اما اینگونه نیست و شاهد بودیم که سیاستمداران از دین برای رسیدن به اهداف خود بارها سوءاستفاده کرده اند.
دانشیار رشته ادیان و عرفان اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین ابراز کرد: امروز در انگلستان و آمریکا کرسی مذهب شناسی و یا شیعه شناسی وجود دارد؛ چرا ما در کشورهای اسلامی چنین کرسی هایی را برگزار نمی‌کنیم؛ به عنوان مثال ما میتوانیم کرسی حنفی شناسی و... در تمام کشور برگزار کنیم، البته لازم است قبل از برگزاری چنین کرسی‌هایی به درکی از واقعیت دین خود برسیم و بدانیم که ما چه چیزی داریم و مذهب دیگر چه چیزی؟.
شمس با بیان اینکه یکی از مهمترین جریان ها در جهان جریانهای اسلامی است، تصریح کرد: جهان اسلام در بحث سنت شفاهی امروز دچار مشکل شده است، ما باید بی طرفانه عمل کنیم و این مسئله خیلی مهم است؛ امروز باید مسلمانان در کنار یکدیگر به همدلی برسند و باید بدانند که به هرحال یک هدف مشترک دارند؛ کسانی که وظیفه دارند این همدلی و وحدت آفرینی را انجام دهند باید روش‌های نزدیکی مذاهب به یکدیگر را آموزش ببینند و تعلیم یابند.
وی با اشاره به اینکه تزکیه نفس و خودسازی عامل دیگر جلوگیری از نزاع و تفرقه بین مسلمانان است، گفت: باید بر خودسازی تاکید فراوان کنیم تا بتوانیم وحدت را در جامعه اسلامی بگسترانیم.
سید محمدرضا مرندی،مدیر گروه فقه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه این نشست اظهار کرد: رویکرد تکفیری پدیده ی بدی به حساب نمی آید که بخواهیم بگوییم اصلا نباید وجود داشته باشد؛ بسیاری اوقات علمای ما برخی ها را تکفیر می‌کنند، اما جای تکفیر کردن خیلی مهم است.
وی افزود: عامل مهم دیگر در تکفیر، اهمیت ندادن به عنصر عقل در استنباط حکم شرعی است؛ کما اینکه حکم شرعی را هم هر کسی نمیتواند صادر کند، چرا که هرکسی تخصص و اجتهاد ندارد؛ یکی از عوامل تکفیری بودن این است که افراد غیر متخصص در این مسئله ورود پیدا کنند؛ در کنار اینها رویکرد فقهی بسیار مهم است.
مرندی تصریح کرد: نکته ای که در تقویت جریان تکفیری مهم است عدم تفکیک بین ضروری دین و نظری دین است که برخی وجه تمایزی برای آن قائل نیستند.
مدیر گروه فقه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی اذعان داشت: با توجه به مطالعات صورت گرفته اگر فقه و مذهب جای دین بنشیند تکفیر به وجود می آید؛ بنابراین راه حل آن امت محوری است؛ برای مثال اگر در یک کشور همه یک مذهب داشته باشند، همه مردم آن کشور به مذهب خود عمل می کنند و به آن پایبند هستند؛ اما امروز جوامع گسترده شده است و تعدد مذاهب مختلف در جوامع به وفور دیده میشود و باید این تنوع فرهنگی در جامعه را بپذیریم.
مرندی با بیان اینکه وظیفه مسلمانان این است، تحمل یکدیگر داشته باشند و در این راه تعقل کنند، اظهار کرد:آنها باید بدانند که تمام حق با آنها نیست و این بدان معنی است که باید به حق دیگران احترام بگذاریم.
وی در پایان گفت: تاکید بر اشتراکات یکی از عواملی است که برای کاهش نزاع و اختلافات باید بیشتر توجه کرد؛ ما باید نیمه پر لیوان را ببینیم؛ اگر این گونه عمل کنیم نزاع و درگیری به وجود نمی آید و وحدت ایجاد می شود.
مصطفی ذوالفقار طلب، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در ادامه نشست اظهار کرد: عامل دخالت خارجی شاید یکی از عوامل اختلافات بین شیعیان و اهل سنت باشد؛ امروز در جهان نوینی قرار داریم و سازمان‌های نوینی در کشورها ایجاد شده است که می توانند یک سیاست های راهبردی برای جلوگیری از اختلافات میان مسلمانان اتخاذ کنند.
وی ادامه داد: به نفع کشورهای استکباری است که بین دو مذهب را برهم بزنند؛ در زمان شیخ محمد عبده و سید جمال الدین اسدآبادی این اتفاقات را بیشتر شاهد بودیم؛ اما امروز با پیشرفت جهان لازم است که کشورها سیاست های راهبردی خودشان را برنامه ریزی کنند، ما باید قبل از اینکه دیگران را متهم کنیم که چه بسا هم متهم هستند، نظریه امت محوری را تقویت کنیم؛ کشورهای اسلامی باید برای خود راهبرد مشخصی داشته باشند و این مسئله بسیار مهم است.
ذوالفقار طلب تصریح کرد: تکفیر در همه مذاهب وجود دارد ما باید اول تکلیفمان را با تکفیر مشخص کنیم، خوارج در زمان حضرت علی (ع) کسانی را که مرتکب گناه کبیره میشدند تکفیر میکردند، یعنی به احکام وارد بودند؛ اما چه عاملی باعث شد که جزو اولین گروه تکفیری ها باشند؟ دلیل آن این است که در جهل فرو رفتند؛ ممکن است در دایره اسلام شمشیر بزنند اما درک از این شمشیر زدن را نمی دانستند و به ساختار اسلام ضربه میزدند؛ چرا که به روح اصلی دین و شریعت آشنا نبودند و این همان جهل مقدس است.
حجت‌الاسلام محمد مهدی تسخیری، مسئول امور بین الملل دانشگاه ادیان در ادامه این نشست اظهار داشت:باید بررسی کنیم علل و اسباب نظام هایی که تفرقه می اندازند و حکومت می کنند چیست؟ اگر به تاریخ نگاه کنیم می‌بینیم که پر از تشویش است؛ پر از شوراندن مردم نسبت به یکدیگر است؛ امروز به آنهایی که ترازو هستند و امت واحده را در جهان اسلام ایجاد می کنند هیچگاه نقش داده نمی‌شود که مسائل اختلاف برانگیز را برطرف کنند.
وی افزود: من بیش از 30سال در تقریب و 10 سال در ادیان و مذاهب با مسلمانان سر و کار داشته ام؛ هرگز ندیدیم که ادیان یا مذاهب مسئله ای برای اختلاف داشته باشند؛ تمام ادیان و انبیاء الهی مردم را بشارت داده‌اند تا از طاغوت و تفرقه دوری کنند؛قدرتهایی که مسلط هستند همیشه از این نزاعها و تفرقه ها استفاده کرده اند و بهره برده اند.
مسئول امور بین الملل دانشگاه ادیان تصریح کرد: متاسفانه امروز یک مسئله مهمی داریم که بدانیم راهکار حل اختلافات میان مسلمانان چیست؟ ما باید واقعیت های موجود در اسلام، زیبایی های اسلام و ملاک های اساسی وحدت مسلمانان را که کمتر به آن توجه می شود، به مردم نشان دهیم.
حجت الاسلام تسخیری اذعان داشت: چه کسی فکر می کند که با منفجر کردن خودش و هزاران نفر دیگر به بهشت می رود؟ اینها مستکبر به فهم دین هستند تمام مسائل منفی از جمله نفرت، کینه و تفرقه و... از کودکی به این افراد تزریق میشود.
مسئول امور بین الملل دانشگاه ادیان با بیان اینکه امروز مشکل جامعه اسلامی تحجر است و کسی که قدرت تشخیص دین و جامعه اسلامی را ندارد متحجر به حساب می آید، گفت: رسانه های جهان اسلام چه میزان به عنصر مخالف خود یا ادیان دیگر فرصت میدهند که دین خود را تبلیغ کنند؟ ما امروز میتوانیم با تهیه چند فیلم و یا تیزرهای فرهنگی تقریب و وحدت بین مسلمانان را تبلیغ کنیم.
وی افزود: فقه باید در دین وجود داشته باشد، فقه یعنی اجتهادات مختلف و این جای مذهب را نمی‌گیرد، اما نیاز جامعه اسلامی است و ما باید این را از ابتدا در خانواده ها آموزش بدهیم.
حجت الاسلام تسخیری اذعان داشت: وظیفه ما این است که باید به دنبال راهکاری برای تقویت تقریب باشیم؛ باید بیش از گذشته بر مشترکات خود تاکید کنیم و اختلافات ناچیز را نادیده بگیریم؛ ما در بعضی از مباحث اختلافی داریم، اما در 90 درصد اشتراکات داریم؛ بنابراین حق هم اجازه نمی دهد که ما اشتراکات را کنار بگذاریم و به سمت اختلافات پیش برویم.
وی در پایان گفت:امروز وظیفه مسلمانان این است که از شایسته سالاری حمایت کنند و بر روایات موثق تأکید کنند و اسلام محوری را جزو اصول اصلی خود قرار دهند؛ مسلمانان باید با برنامه ریزی مدون فرهنگ تقریب را در جامعه گسترش دهند و سعه صدر داشته باشند تا با استفاده از آن به تعامل بیشتر با یکدیگر بپردازند.
