نشست «نقش و جایگاه زنان فرهیخته و اندیشمند جامعه اسلامی در احیای امت واحده اسلامی» برگزار شد

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، هشتمین جلسه از سلسله نشست های علمی «امت همدل» با عنوان «نقش و جایگاه زنان فرهیخته و اندیشمند جامعه اسلامی در احیای امت واحده اسلامی» عصر سه شنبه 24 خرداد 1401 با حضور دکتر صدیقه مهدوی کنی؛ دکترای علوم قرآن و حدیث و دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)، دکتر اکرم دیانی؛ دکترای علوم قرآن و حدیث و دانشیار دانشکده اصول دین تهران، دکتر افتخار دانشپور؛ دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی و دکتر فریبا برنایی؛ کنشگر فرهنگی و اجتماعی در استان های اهل سنت و فرماندار سابق تفتان، به صورت حضوری و مجازی از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برگزار شد. دبیری این نشست را دکتر وحید محمودی، عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان سمت بر عهده داشت.

در ابتدای نشست، دکتر وحید محمودی درباره جایگاه زن در اسلام اظهار کرد: تا پیش از اسلام، زن جایگاه خاصی در شبه جزیره عربستان نداشت اما بعد از اسلام خداوند در قرآن کریم جایگاه اجتماعی زن را تبیین کرده است. زنان در برهه های حساس تاریخ اسلام مثل بیعت با پیامبر(ص)، غزوات پیامبر(ص) و ... حضور فعال داشتند و نقش های مهمی را ایفا کردند. این نقش ها به حدی بود که اندیشمندان بزرگ اسلامی مانند علامه طباطبایی به جایگاه و رفعت مقامی که اسلام به زن اعطا کرده اذعان کردند.

وی با اشاره به کتاب های تراجم بسیاری که درباره زنان در تاریخ اسلام نگاشته شده است، گفت: نقطه ضعف این کتاب های تراجم آن است که به جایگاه اجتماعی زنان اشاره ای نشده است. لذا باید در کنار این کتاب های تراجم، جایگاه اجتماعی زنان استخراج شود و این مسئله که نقش بانوان مسلمان در تقریب مذاهب اسلامی و امت واحده اسلامی تبیین شود.

در ادامه، دکتر صدیقه مهدوی کنی، دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)، در سخنانی با موضوع "جایگاه بانوان مسلمان در ترویج همدلی و همیاری و رفع اسباب تفرقه از جامعه اسلامی" اظهار کرد: با توجه به تعریفی که از وحدت و امت واحده ارائه شده، چارچوب مفهومی ارائه شده برای امت واحده دارای چند محور است: پرهیز از تفرقه گرایی و تعرض به یکدیگر در جهان اسلام، همکاری ها در جهان اسلام، هم افزایی بین کشورهای اسلامی، خودسازی در ملل و دول اسلامی و رشد معنوی و اخلاقی در فضای عمومی دولتی جوامع اسلامی.

دکتر صدیقه مهدوی کنی

وی افزود: با توجه به محور چهارم که خودسازی خود ملت ها و دولت های اسلامی است، ما نیازمند آن هستیم که فضای کشورهای اسلامی رنگ و بو و نمادی از اسلام را داشته باشد و مظاهر کفر در آن دیده نشود. اگر این مسئله رعایت شود می توان بین کشورهای اسلامی و غیر اسلامی تمایز قائل شد.

مهدوی کنی در زمینه ترویج اخلاق اسلامی در یک جامعه اسلامی خاطرنشان کرد: با شنیدن عنوان اخلاق اسلامی اولین چیزی که به ذهن خطور می کند، عفاف است که مهمترین مسئله در جامعه اسلامی است. اما در خصوص مباحث دیگری چون ایثار، فداکاری، گذشت، شجاعت، تواضع و تمام فضائل اخلاقی که می تواند نمادهای جامعه اسلامی باشد، باید بتوانیم حرفی برای گفتن برای جوامع اسلامی و غیر اسلامی داشته باشیم؛ چرا که پیامبر برای کامل کردن مکارم اخلاق مبعوث شده اند و ما وقتی از پیامبر (ص) به عنوان الگو صحبت می کنیم باید بتوانیم سیره عملی ایشان را در جامعه نشان دهیم.

وی با اشاره به نقش بانوان در بحث اخلاق اسلامی تأکید کرد: اگر مردم یک جامعه را به دو دسته عامه و خواص جامعه تقسیم بندی کنیم، دو وظیفه متفاوت باید برای بانوانی که بخشی از آنان عضو عامه جامعه هستند و بخشی دیگر جزو فرهیختگان جامعه، در نظر گرفته و آنها را تفکیک کنیم.

مهدوی کنی با بیان اینکه زمانی جامعه رشد و تعالی پیدا می کند که نخبگان جامعه در تربیت افراد مؤثر باشند، اظهار کرد: بانوان فرهیخته در این زمینه باید احساس کنند که نقشی مؤثر در جامعه دارند. ما اگر اجازه دهیم که زنان نخبه حضور فعالی در جامعه داشته و نقش مادری خود را ایفا کنند، جامعه ای فرهیخته خواهیم داشت. اما در غیر این صورت رو به سقوط خواهیم رفت.

وی افزود: باید فضایی برای بانوان فراهم کرد که امکان حضور اجتماعی داشته باشند. همانطور که امام راحل (ره) با پشتیبانی از زنان، آنان را به جامعه آورد و اداره امور زنان در مسائل اجتماعی، تربیتی، سلامت و ... را خود زنان به دست گرفتند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مادران هستند که فرهنگ سازی می کنند، خاطرنشان کرد: باید اجازه دهیم که بانوان در فرهنگ سازی، خودشان به عنوان یک مادر یا معلم دخالت داشته باشند و در سیاست گذاری های جامعه حضوری پررنگ داشته باشند تا جامعه به سمت یک جامعه اخلاق مدار پیش برود.

در بخش دیگری از این نشست، دکتر اکرم دیانی، دانشیار دانشکده اصول دین تهران، با اشاره به اینکه قرآن کریم به مسئله وحدت در امت اسلامی تأکید بسیاری داشته و از الفاظی چون «واعتصموا» و «رابطوا» و ... زیاد استفاده کرده است، خاطرنشان کرد: عبارت «امت واحده» نیز در قرآن کریم اشاره مستقیمی به وحدت دارد و در 2 آیه قرآن کریم (سوره انبیاء/92) و (سوره مؤمنون/52) آمده است که خداوند در این دو آیه، ما را به امت واحده دعوت کرده و به عبودیت و تقوای الهی که دو محور مهم برای رسیدن مسلمانان به امت واحده است فراخوانده است.

دکتر اکرم دیانی

وی افزود: از این آیات نتیجه می گیریم که کلید تشکیل امت واحده، دعوت خود و دیگران به پرستش خداوند و دوری از هرگونه شرک و تقوای الهی است، لذا باید این مسائل در میان مسلمانان شاخص و پررنگ شود.

دیانی وحدت را به دو بخش «وحدت علمی» و «وحدت عملی» تقسیم کرد و گفت: وحدت علمی به معنای تمرکز و اتحاد بر روی قرآن و سنت است و در این نوع از وحدت، نقش زنان شاخص تر است. لذا زنان اندیشمند و نخبه جامعه می توانند به عنوان استاد و معلم نقش آفرینی کرده و کتاب و سنت پیامبر را برای دانش آموزان و دانشجویان تبیین کنند.

وی افزود: وحدت عملی نیز به معنای آن است که در مراسم دیگر مذاهب مانند نماز و ... شرکت کنیم؛ در این نوع وحدت نیز نقش بانوان به عنوان استاد و معلم و همچنین به عنوان مادر در خانواده می تواند پررنگ باشد و وحدت عملی را به فرزندان خود بیاموزند.

استاد دانشکده اصول دین ادامه داد: ما به عنوان معلم و استاد می توانیم آثار وحدت را برای دانشجویان و دانش آموزان تبیین کنیم و در مقابل دشمن مشترک هم افزایی داشته باشیم. بانوان با بصیرت افزایی و دشمن شناسی برای فرزندان می توانند در مقابله با دشمن مشترک به ویژه استکبار جهانی همدل شوند.

وی با اشاره به جنگ نرم علیه جوامع اسلامی عنوان کرد: بانوان می توانند در مقابله با جنگ نرم نیز نقش پررنگی داشته باشند و با نقد فیلم ها و ارائه کنفرانس ها و سخنرانی ها نقش مؤثری داشته باشند.

این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: بانوان به عنوان یک عضو مؤثر در جامعه اسلامی اگر محورهای وحدت را در جامعه بشناسند و با ترویج اخلاق اسلامی در جامعه و دوری از اهانت به مقدسات یکدیگر و داشتن شرح صدر و دوری از مجادله می توانند زمینه های امت واحده را فراهم آورند.

دکتر افتخار دانشپور، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی نیز در ادامه این نشست، با اشاره به اینکه هدف نشست تبیین و ارزیابی مدل مفهومی امت واحده اسلامی است، با طرح این سوال که «از چه زمانی جهان اسلام متوجه اهمیت وحدت شد؟» گفت: در طول تاریخ اسلام در اثر سیاست های حکام، به مرور تفرقه میان ملت های اسلامی شدت یافت و باعث عقب ماندگی مسلمانان شد. لذا اندیشمندان متوجه شدند که ریشه این عقب ماندگی در تفرقه است و وحدت را تنها راه دور شدن از این عقب ماندگی دانستند.

دکتر افتخار دانشپور

وی به راهکارهایی که برای رسیدن به وحدت تا کنون ارائه شده است اشاره کرد و گفت: یکی از این راهکارها توجه به علم گرایی محض بوده است که تا حدودی به موفقیت دست یافته اما اشکال عمده آن حذف مذهب بود. لذا برای رفع این اشکال سلفی گری شکل گرفت و اشکال عمده آن نیز تحجرگرایی و مخالفت با پیشرفت مسلمانان بود که خود، عامل دیگری برای عقب ماندگی بیشتر در جهان اسلام به شمار می رفت.

دانشپور به راهکار سوم اشاره کرد و گفت: راهکار سوم توجه صرف به قرآن بود که منجر به حذف نهاد مرجعیت شد. لذا راهکار چهارم یعنی توجه به تقریب به وسیله شیخ شلتوت و آیت الله بروجردی و فعالان این عرصه مطرح و فقه مذاهب به رسمیت شناخته شد اما این نظریه نیز منجر به ایجاد تدافعات بسیاری شد و عده ای نیز در این عرصه به شهادت رسیدند.

وی ادامه داد: پس از آن، نظریه رهبری ایدئولوژیک فرهنگی در جهان اسلام مطرح شد اما اختلاف بر سر این ایدئولوژی به وجود آمد و سپس ایده کنفرانس اسلامی که مدلی شبیه اتحادیه کشورهای اروپایی است ارائه شد اما به دلیل وجود اختلافات فرهنگی و جغرافیایی و ... تا کنون نتوانسته ایم به موفقیت قابل قبولی دست یابیم. لذا به این نتیجه رسیدیم که قالب مفهومی وحدت را تغییر دهیم.

این استاد دانشگاه در ادامه تأکید کرد: در تغییر ماهوی مفهوم وحدت، عنوان تقریب پیش مقدمه وحدت در نظر گرفته شد و از آنجا که نقش تقریب، نقشی زیربنایی و مقدمه برای وحدتی است که قرار است در بعد اجتماعی و سیاسی و سایر ابعاد، کشورهای جهان اسلام را به یکدیگر نزدیک کند و الفتی بین مسلمانان ایجاد کند، غالب بُعد تقریب را بُعد عاطفی و روانی تشکیل می دهد و چیزی که می تواند در این بُعد عاطفی تأثیرگذار باشد نقش ارزشمند تربیت است که قافله سالار آن نیز بانوان هستند و نقش محوری و کلیدی در عرصه وحدت و تقریب دارند.

دانشپور در پایان تأکید کرد: نقش بانوان در این زمینه نقشی کلیدی است و لازم است نشست ها و پژوهش های مختلفی برای معرفی این نقش محوری برگزار شود.

در ادامه این نشست، دکتر فریبا برنایی، استاد دانشگاه و کنشگر فرهنگی و اجتماعی از استان سیستان و بلوچستان، با بیان اینکه از زمان بعثت پیامبر (ص) یکی از بزرگترین تحولات جامعه اسلامی رسیدن زنان به جایگاهی والا بود، گفت: نمونه بارز این مسئله، حضرت خدیجه (س) بود و همچنین پیامبر (ص) بر دست حضرت فاطمه (س) بوسه می زدند که خود آموزنده تر از صدها کتاب است.

دکتر فریبا برنایی

وی افزود: حضرت فاطمه (س) نیز با تأثیرات مثبتی که از رفتار پیامبر (ص) دریافت کردند، فرزندان عزیز خود را به گونه ای تربیت کردند که از آن زمان تا کنون الگوی همه مسلمانان هستند. لذا ما باید به عنوان مسلمان، به این مسئله اهمیت دهیم تا دختران خود را با اعتماد به نفس تربیت کنیم.

این بانوی اهل سنت خاطرنشان کرد: در نظام مقدس جمهوری اسلامی، از زمانی که این نظام پایه گذاری شد، به زنان ارزشگذاری شد و باعث شد که زنان جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا کنند. در استان سیستان و بلوچستان نیز این مسئله ملموس است و پس از انقلاب اسلامی وحدت و همدلی بین اهل سنت و شیعیان پایه گذاری شده و اکنون هم این امر در سطح بالایی وجود دارد.

وی در زمینه عملیاتی شدن وحدت در جامعه اسلامی اظهار کرد: باید از نگاه احساسی پرهیز و وحدت را عملیاتی کرد و تفرقه ای که در بین کشورهای اسلامی وجود دارد را باید به وسیله بانوان خود به شکلی تأثیرگذار از بین ببریم.

برنایی با بیان اینکه در استان سیستان و بلوچستان ارزشگذاری به جامعه اهل سنت و تشیع به صورت متوازن صورت گرفته است، تأکید کرد: بانوان اهل سنت در این استان جایگاه های بسیار خوبی دارند و حتی 3 بانوی اهل سنت در این استان تا کنون به سمت فرماندار منصوب شده اند که این مسئله در کل کشور بی نظیر بود. لذا این وضعیت را می توانیم به کل کشور و سایر کشورهای اسلامی نیز منتقل کنیم.

در ادامه، دکتر محمودی، دبیر نشست ضمن جمع بندی سخنان شرکت کنندگان اظهار کرد: به عنوان نتیجه گیری از این سخنان می توان اشاره کرد که توانمند سازی بانوان در عرصه های اجتماعی و بها دادن به آنها باعث می شود که نسل آینده را به درستی تربیت کنند و نسلی مهذب و با اخلاق و اهل وحدت و تقریب تربیت شود.

دکتر مهدوی کنی نیز در ادامه این نتیجه گیری خاطرنشان کرد: اگر در جهت این توانمند سازی برنامه ریزی دقیقی انجام شود، گام بزرگی برداشته شده است. ما اگر می خواهیم فرزندانی با اندیشه تقریب تربیت کنیم باید راهکاری برای توانمند سازی آنها ارائه دهیم.

دکتر دانشپور نیز افزود: تحول در عرصه تقریب می تواند ایجاد محتوا برای نسل جوان باشد و رونقی را در کنشگری نسل جوان به همراه داشته باشد.

وی درپایان خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه زنان نقش کلیدی در عرصه تقریب و وحدت دارند، در عرصه های مختلف اجتماعی و فرهنگی می توانیم همایش هایی برای ارائه دستاوردهای تقریبی بانوان برگزار کنیم و باید به باور برسیم که بانوان می توانند سکانداران کارآمدی برای حرکت کشتی تقریب بین کشورهای اسلامی باشند.

تهیه و تنظیم گزارش: فرشته صدیقی

انتهای پیام/