ويژگی‌های لازم براي اهل فتوا به بيان آیت‌الله تسخیری
مفتی باید هم شناخت علمی بیشتر نسبت به تنوع آرا و ادله داشته باشد و هم دارای فهم اجتماعی وسیع‌تری باشد تا فتوای او اقرب به واقعیت اسلامی بوده و آثار مطلوب بر جای بگذارد.
اشتراک گذاری :
آيت‌الله محمدعلی تسخيری، دبيركل مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی
اشاره: بیست و چهارمین كنفرانس وحدت اسلامی با موضوع «راهكارهای اندیشه‌ای و كاربردی تحقق تقریب مذاهب اسلامی» توجه خاصی به موضوع «اهمیت فتوا، رعایت اصول در صدور آن و ضرورت توجه اهل فتوا به اولویت‌ها و شرایط عینی و واقعی» دارد. خبرنگار تقریب، این موضوع را در گفت‌وگویی با آیت‌الله محمدعلی تسخیری، دبیركل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در میان گذاشته و دیدگاه‌های وی را در این زمینه جویا شده است. متن این مصاحبه به شرح زیر است:
س: حضرت آیت‌الله، در ابتدای بحث، جایگاه فتوا را تبیین بفرمایید و قدری درخصوص اهمیت و آثار آن توضیح دهید. فتوا، محصول اجتهاد است و تبیین‌كننده تخصصی نظرات اسلامی در شئون گوناگون زندگی است. این جایگاه بسیاری عظیمی است و فقط مجتهدانی كه دارای شرایط خاص باشند می‌توانند فتوا دهند و بر این جایگاه تكیه بزنند. البته افراد مطلع دیگر نیز می‌توانند ناقل فتوا باشند كه آنها هم شرایط ویژه‌ای دارند.
س: روش گذشتگان و بزرگان دینی ما، در صدور فتوا چگونه بوده است؟ آیا این روش، با شیوه‌های امروزین تفاوتی دارد؟ ببینید، روش عوض نشده است فقط به تنوع مباحث و تحول در ارتباطات و تغییر شرایط اجتماعی، مفتی باید هم شناخت علمی بیشتر نسبت به تنوع آرا و ادله داشته باشد و هم دارای فهم اجتماعی وسیع‌تری باشد تا فتوای او اقرب به واقعیت اسلامی بوده و آثار مطلوب بر جای بگذارد.
س: این‌طور به نظر می‌رسد كه نظارت خاصی بر روند صدور فتوا نیست، شما با این دیدگاه موافق هستید؟ البته من معتقدم در مكتب تشیع، صدور فتوا انضباط بیشتری دارد و ما در این باره مشكل زیادی نداریم. ولی متاسفانه بین برادران اهل سنت به علت «نبودن ایده‌های تقلید، و تقلید از اعلم، و مرجعیت‌های دینی مورد قبول نزد مردم و با اعتبار نزد مراكز و مجامع علمی»، شاهد نوعی عدم انضباط در این باره هستیم. آنها اجلاس‌هایی برای بررسی این حالت بر پا كرده‌اند ولی اثرات كاملی نداشته است.
س: راهكارهای ایجاد این انضباط و اعمال كنترل بر روند صدور فتوا چیست؟ راهكارهای پیشنهادی متنوع است از قبیل: ـ منع افتا؛ مگر توسط افرادی با شرایط ویژه. ـ تاكید بر فتاوای جمعی. ـ فعالیت زیاد مراكز دینی مشهور برای اینكه نزد مردم جا بیفتند. و...
س: برای رسیدن به فتاوایی متناسب با شرایط عینی واقعی و مقتضیات روز، چه اصول و مبانی را باید مورد توجه قرار داد؟ راهكارهای فقه برای صدور فتاوایی متناسب با شرایط روز و متناسب با واقعیات كه چالش برانگیز نیز نباشد، چیست؟ اگر شرایط اجتهاد را در نظر بگیریم، و اینكه مفتی باید در امر شناخت موضوعات دقیق باشد و مشاورانی متخصص داشته باشد و نتایج صدور فتوا را كاملا مدنظر داشته باشد، می‌توانیم صدور فتوا را منضبط كنیم. البته اجتهاد گروهی گاهی ضرورت پیدا می‌كند و اشراف ولی‌امر هم گاهی ضرورت پیدا می‌كند؛ خصوصاً در مسائل اجتماعی بزرگی كه به كل امت اسلامی ارتباط داشته باشد.
و اتفاقاً مسأله تقلید از (اهل الذكر) كه اصلی عقلایی و نیز قرآنی است، بر این امر تأكید دارد.
س: راهكارهای اندیشه‌ای و علمی كه می‌توان برای تحقق تقریب مذاهب اسلامی ارائه كرد، به عقیده حضرتعالی چیست؟ مسأله تقریب آرا، مسأله مفصلی است ولی عجالتاً می‌توانیم به نكات ذیل اشاره كنیم: ۱ـ ضرورت توحید مسیر استدلال فقهی از راه گسترش مسائل اصولی بین فقها و مجامع فقهی. ۲ـ ضرورت گسترش علم الخلاف و ضوابط منطقی آن. ۳ـ لزوم گسترش روحیه گفت‌وگوی منطقی قرآنی. ۴ـ لزوم اخذ آرای هر مذهب از كتاب‌های علمای خود آن مذهب نه از منقولات دیگران. ۵ـ لزوم تأكید بر مشتركات و تلاش در توسعه دایره آن. ۶ـ تشویق اجتهاد گروهی و جمعی با حضور علمای مذاهب. و...
