کتاب"تأملي برمسأله وحدت اسلامي از ديرباز تا ديروزبا تکيه بر جنبش اتحاد اسلام" نوشته محمّدحسين امير اردوش از کتابهای انتشار یاقته توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است.
وحدت اسلامي در سده سيزدهم هجري / نوزدهم ميلادي، در قالبي که به «اتحاد اسلام» يا «پان اسلاميسم» مشهور است، طرح گرديد. جنبش اتحاد اسلام، با تعاريفي که از وحدت اسلامي، مطرح بوده، شباهتها و تفاوتهايي دارد. پرسش اصلي در اين پژوهش، بررسي چگونگي طرح نظريه وحدت اسلامي با خصيصه هاي ويژه اين جنبش در اين دوران و نتايج مترتب برآن‌است.
فرضيه اصلي اي که اين پژوهش بر آن استوار است، وحدت اسلامي در اين دوران، جنبشي وحدت‌طلبانه، اصلاح‌گرا و استعمارستيز است و مهم‌ترين عامل در ظهور آن، نياز اسلام به وحدت در برابر جهان جديد است. نويسنده در اين اثر کوشيده با استنادات پژوهشگرانه، تأليفي از گزيده منابع و مآخذ و تحقيقات معتبر، همراه با نتيجه گيريها و تحليلها و بررسيهاي علمي خود، ارائه دهد.
کتاب در سه بخش کلي سامان يافته است. نويسنده در بخش نخست کتاب، به بحث و تحليل تفرقه هاي مسلمانان و نيز تلاشهايي که براي وحدت در جهان اسلام از آغاز تا قرن سيزدهم قمري صورت گرفته، مي‌پردازد. در اين بخش، دوران خلفاي راشدين، امويان، عباسيان، صفويه و عثماني مورد بررسي قرار گرفته است.
بخش دوم کتاب به بررسي طرح مسأله وحدت اسلامي در ايران در عصر قاجار و امپراتوري عثماني اختصاص دارد که نويسنده در آن مي‌کوشد پس‌زمينه ها و زمينه هاي طرح مسئله وحدت اسلامي در اين عصر و پيامدهاي حوادث و رويدادهايي را که در اين مسير مؤثر بوده، واکاوي کند.
بخش سوم که تقريبا" نيمي از حجم کتاب را در برگرفته، به بررسي جنبش اتحاد اسلام يا همان پان اسلاميسم، عناصر و مؤلفه هاي اين نظريه، اقدامات و انديشه هاي مطرح شده در اين باره، نقش سيد جمال در آن، مواضع و ديدگاههاي شخصيتهاي ديگران اختصاص دارد.
پايان بخش کتاب، پيوستها و تصاوير و نمايه منابع و مآخذ است.
