این استاد برجسته اخلاق خاطرنشان کرد: برای زندگی در این دنیا به سه علم شامل طب روحانی، مهندسی روحانی و هنر روحانی نیاز داریم. وی افزود: طب روحانی بدین معناست که در این دنیا به گونه‌ای زندگی کنیم که زنده وارد عالم برزخ شویم.
جوادی آملی گفت: مرگ همان برزخ است اما روح برخی‌ها غافل و روح برخی‌ها حاضر و شاهد این حیات است. وی افزود: آنها که با روح مرده وارد برزخ می‌شوند، نمی‌توانند بفهمند که چه کسانی در تشیع جنازه آنها شرکت کرده اند و چه ذکری را تکرار می‌کنند. در قبر نیز وقتی از آنها در مورد دین، پیامبر(ص) و امام سئوال می‌شود، نمی‌توانند پاسخ دهند.
این مفسر برجسته قرآن کریم اظهار داشت: جریان مرگ کار آسان و مانند بیماری سرطان و سل نیست که انسان نسبت به آن مقاومت کند و واقعیت آن است که انسان در لحظه مرگ مچاله می‌شود و تامه مرگ حادثه‌ای برای همه انسانهاست و قابل تحمل نیست. وی افزود: در لحظه مرگ آنقدر اعصاب انسان آسیب می‌بیند که بدیهی ترین بدیهیات از یاد انسان می‌رود.
آیت الله جوادی آملی تصریح کرد: باید با اخلاق زنده از دنیا برویم؛ این بدان معناست که باید حاضر و شاهد از دنیا برویم که قرآن نمونه‌ای از این افراد را شهدا معرفی کرده است که زنده وارد برزخ می‌شوند.
وی سخنان خود را اینگونه پی گرفت: شهدا نه تنها به سئوالاتی که از آنها پرسیده می‌شود پاسخ می‌دهند بلکه خود نیز سئوال مطرح می‌کنند. شهدا از افراد بی‌حرکت سئوال نمی‌کنند بلکه از کسانی که راه افتاده‌اند و به آنها نرسیده‌اند می‌پرسند و درباره آنها از خداوند مژده می‌خواهند.
جوادی آملی اظهار داشت: شهدا زنده‌اند و مرگ طبیعی دارند ولی غفلت ندارند و بیدار و آگاهند و عارفان دین نیز در حد شهیدان و در مواردی نیز به مقام بالاتر از شهیدان می‌رسند. وی افزود: اگر شهادت نصیبمان نشد باید زنده بمیریم در این صورت است که به سئوالات درون قبر پاسخ خواهیم گفت و در این زمینه هرچه بپرسند می‌توانیم جواب بدهیم.
این استاد اخلاق حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: اولین کاری که باید در اخلاق انجام دهیم، تحصیل طب روحانی است. طب روحانی نمی‌گذارد بمیریم و مریض شویم و در سالم رسیدن ما به عالم برزخ کمک می‌کند و در این راستا مهندسی روحانی نیز در اختیار طب روحانی قرار می‌گیرد و بدنی سازگار با آن شرایط می‌سازد.
وی در ادامه با سخن گفتن از هنر روحانی به توصیف پرداخته و گفت: هنر روحانی نیز با ابدیت انسانها سر و کار دارد و در واقع محصول اخلاق است و کمترین کاری که انجام می‌دهد آن است که انسان می‌تواند در دنیا راحت زندگی کند و رو سفید وارد عالم برزخ شود.
استاد جوادی آملی در فراز دیگری از سخنان خود اظهار داشت: برای شناختن نظام اخلاقی به چهار اصل نیازمندیم. وی افزود: اولین آن، کرسی قانون شناسی است که خداوند مسئولان این کرسی را در درون انسان ایجاد کرده است.
این استاد برجسته فلسفه تصریح کرد: قانون شناسی با قانونگذاری فرق دارد و هیچکس در جهان حق قانونگذاری ندارد و تنها در اختیار والی است اما قانون شناسی وجود دارد.
جوادی آملی اضافه کرد: عقل، ولایت‌دار نیست و هیچ سهمی در قانونگذاری ندارد و تنها قانون شناس خوبی است و بعد از قانون شناسی برخی از شئون نظیر شهوت و غضب عهده‌دار اجرای قانون می‌شوند.
وی ادامه داد: برخی از شئون داور هستند که اگر کار درستی صورت گرفت باید پاداش بدهند و اگر کار به درستی انجام نشد باید کیفر و مجازات بدهند.
آیت الله جوادی آملی خاطرنشان کرد: در کنار قانون شناسی شئون فراوانی وجود دارد که اجرای قانون را بر عهده دارد. به عنوان مثال نفس لوامه که ملامت می‌کند اگر مشاهده کرد نیرویی کارش را بنا بر قانون درست انجام داده و به وظیفه خود عمل کرده است او را تشویق و اگر بر خلاف قانون کاری انجام داد، او را سرزنش می‌کند که در این راستا خوشحالی درونی، پاداش درست عمل کردن و احساس شرمندگی نیز کیفر درست عمل نکردن است.
وی در فراز دیگری از سخنان خود به تعابیر مختلف موجود در زمینه واژه دل اشاره کرده و اظهار داشت: در فارسی این واژه فراوان وجود دارد و در عربی نیز از آن به عنوان قلب یاد می‌کنند اما باید دانست که دل، عقل نیست که مطالب را درک کند چرا که عقل با مفاهیم سر و کار دارد.
جوادی آملی افزود: دل همان عقل نظری است که مطالب را می‌فهمد و غیر از عقل نظری و عقل عملی چیز دیگری به نام عقل و دل نداریم بلکه منظور همان عقل عملی است که در تعبیرات دینی نیز از اخلاق به عنوان عقل نظری یاد می‌کنند.
وی اظهار داشت: اگر کسی مخلص شود و به درجه مخلصین برسد به برکت عقل عملی است و کسی که اهل عقل عملی شد اول عمل می‌کند و چون عقل موجودی مجرد است کم کم شاهد می‌شود و می‌تواند بعد از فنا شهود داشته باشد و کسی که به این درجه رسید به او صاحبدل می‌گویند.
آیت الله جوادی آملی در ادامه با اشاره به خطبه ۲۴۱ نهج البلاغه اظهار داشت: حضرت علی(ع) این خطبه را در هنگام اعزام به جنگ صفین ایراد فرمود و در این خطبه مردم را به شناخت و لزوم مبارزه با معاویه دعوت کردند.
این استاد حوزه علمیه، علما را وارثان انبیاء و الله توصیف کرده و خاطرنشان نمود: انسان با حیات حیوانی که زنده است به جایی نمی‌رسد و وقتی هوس و وهم و خیال از او رخت بر بست، در این صورت اگر رشد کرد و بالا آمد می‌تواند وارث الله باشد که حضرت علی(ع) در این زمینه فرمودند خداوند امرش را به شما ارث می‌دهد و این در صورتی است که انسان به آن مقام والا برسد و در میدان مسابقه خداوند فرصت می‌دهد افراد برای گرفتن جایزه از هم سبقت بگیرند و باید در این جهت کمربندها را محکم بست و چیزهایی که پا گیر انسان است را از بین برد.
