انقلاب اسلامی ایران و تاسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
تقریب مذاهب اسلامی یکی از محورهای ایجاد وحدت و همگرائی میان کشورهای اسلامی محسوب میشود که با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی این موضوع در راس برنامه های کشور قرار گرفت.
تقریب مذاهب اسلامی یکی از محورهای ایجاد وحدت و همگرائی میان کشورهای اسلامی محسوب میشود که با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی این موضوع در راس برنامه های کشور قرار گرفت؛ در اینراستا، رهبر معظم انقلاب با توجه به ضرورت استمرار اندیشه نزدیکی و اتحاد بین مسلمانان بر اساس یک طرح و برنامه مدون و تشکیلات منسجم، فرمان ایجاد مرکزی به نام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سال 1369 را صادر فرمودند. بر این اساس هدف از تقریب مذاهب اسلامی عبارت از نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف تعارف و شناخت یکدیگر بهمنظور دست یابی به اخوت دینی بر اساس اصول مسلم و مشترکات اسلامی میباشد. برای رسیدن به این هدف، تقریب مذاهب بر مبانی و اصولی استوار است که مهمترین آنها عبارت است از:
1. قرآن کریم و سنت شریف نبوی دو منبع اساسی برای شریعت اسلام هستند و تمامی مذاهب اسلامی در این دو اصل مشترک میباشند و حجیت سایر منابع در گرو استناد به این دو منبع اصلی است.
2. ایمان به اصول و ارکانی ازجمله: وحدانیت خداوند، نبوت، خاتمیت رسول اکرم(ص) و سنت پیامبر بهعنوان یکی از منابع اصلی دین، ایمان به قرآن کریم و مفاهیم و احکام آن بهعنوان اولین منبع دین اسلام، ایمان به معاد و عدم انکار ضروریات دین و تسلیم شدن به ارکان اسلام مثل نماز، زکات، روزه، حج، جهاد و... ملاک اسلامیت است.
3. مشروعیت اجتهاد و آزادی بحث: اسلام با به رسمیت شناختن اجتهاد در چارچوب منابع اصلی اسلامی اختلافات فکری را پذیرفته است. بر مسلمانان است که اختلافات اجتهادی را امری طبیعی قلمداد کرده و به رأی دیگران احترام بگذارند.
4. وحدت اسلامی یکی از ویژگیهای امت اسلامی در قرآن مجید و از اصول بسیار مهم آن است. این اصل در موارد تزاحم با اصول دارای اهمیت کمتر بر آنان مقدم میشود.
5. اصل برادری اسلامی مبنایی کلی برای تعامل بین مسلمانان است.
با توجه به اصول و مبانی فوق مجمع تقریب، مجمعی جهانی و بینالمللی است و به یک منطقه و یا یک کشور و یا یک نژاد اختصاص ندارد. و از انجام هرگونه عمل تفرقهآمیز میان مسلمانان اجتناب مینماید و رسالت آن ارتقاء سطح آشنایی و آگاهی و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامی و تقویت احترام متقابل و تحکیم رشته های اخوت اسلامی در بین مسلمانان بدون هیچگونه تمایزی از لحاظ تعلقات فرقهای، قومی یا ملی آنان بهمنظور رسیدن به امت واحدهی اسلام میباشد.
نگاهی به اساسنامه مجمع نیز اهداف وحدت بخش و همگرائی کشورهای اسلامی را نشان میدهد. در ماده 13 اساسنامه در رابطه با اهداف مجمع آمده است:
1. کوشش در راه ایجاد آشنایی و تفاهم بیشتر بین علماء و متفکران و پیشوایان مذهبی جهان اسلام.
2. سعی در ایجاد هماهنگی و تشکیل جبهه واحد بر اساس اصول مهم اسلامی مقابل توطئههای تبلیغاتی و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام.
3. اشاعه فکر تقریب بین تودههای مسلمان و آگاه کردن آنان با توطئههای تفرقهانگیز دشمنان.
4. کوشش در تحکیم و اشاعه اصل اجتهاد و استنباط در مذاهب اسلامی.
در مجموع میتوان با نگاهی به اساسنامه مجمع، مبانی، اصول و ارزشهای تقریب مذاهب اسلامی، فرصتها و ظرفیتهای زیادی را در ایجاد همگرائی میان کشورهای اسلامی مشاهده نمود. که برخی از آنها در مورد ارتباط میان کشورهای اسلامی و امت اسلامی با یکدیگر است. آموزههایی که در این قلمرو میتواند به تحکیم همگرائی کمک نماید عبارتند از:
الف) پرهیز از نسبت دادن کفر و فسق و بدعت به یکدیگر: مسلمانان با پذیرش مشروعیت اجتهاد در چارچوب منابع اصیل اسلامی بایستی لوازم و تبعات این اصل را هم بپذیرند و اگر یک نظر اجتهادی از دیدگاه مذهب خاصی خطا بود، صاحب آنرا به کفر و فسق متهم نکنند. بنا بر این، امور اختلافی را از رتبهی کفر و ایمان به رتبهی خطا و صواب باید تنزل داد.
ب) از طرف دیگر نباید کسی را بهعلت لوازم سخن یا اعتقادش که از نظر فرقهای خاص به انکار اصول دین منتهی میشود، تکفیر نمود زیرا ممکن است او به این لوازم اعتقاد نداشته باشد.
ج) برخورد محترمانه در امور اختلافی: وقتی اسلام نوعی شکیبایی دینی را در مناسبات خود با سایر ادیان توصیه میکند و از مسلمانان میخواهد که به مقدسات فکری و اعتقادی باطل دیگران بیحرمتی ننمایند، به طریق اولی در مناسبات بین مسلمانان، اصل اجتناب از بیحرمتی به مقدسات پیروان مذاهب اسلامی را مورد تأکید قرار میدهد و آنان را به معذور دانستن یکدیگر در امور اختلافی دعوت مینماید.
د) آزادی اختیار مذهب: اصل آزادی مذهبی بهعنوان یک اصل کلی در روابط فردی جریان خواهد داشت. پس هر فرد در انتخاب مذهب اسلامی خود آزاد است، سازمانها و دولتها نبایستی مذهبی را به اجبار به دیگران تحمیل نمایند بلکه باید همهی مذاهب اسلامی را به رسمیت بشناسند.
ه) آزادی عمل به احکام شخصیه: در مسایل مربوط به احوال شخصیه، پیروان مذاهب اسلامی تابع مقررات مربوط به مذهب متبوع خود هستند، مگر در امور مربوط به نظم عمومی که قوانین جاری کشور متبوع آنان که بهواسطهی حکومت مشروع اداره میشود، حاکم خواهد بود. بر اساس آیهی شریفهی «فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه» قرآن کریم مسلمانان را به گفت وگوی مسالمتآمیز و بدون هیاهو با کفار و اهل کتاب، برای رسیدن به حقیقت، دعوت کرده است. بنابر این بر مسلمانان به طریق اولی لازم است اختلافات خود را از طریق گفت وگوی سالم و رعایت آداب آن حل و فصل نمایند.
و) لزوم اهتمام همه مسلمانان به ابعاد عملی تقریب و تبلور ارزشهای آن.
برخی دیگر از اصول و آموزهها، مربوط به وحدت مسلمانان در برابر کشورهای غیر مسلمان و قدرتهای مسلط خارجی است که میتوان به مواردی ازجمله لزوم موضعگیری هماهنگ و واحد در برابر دشمنان اسلام و ضرورت همکاری همهجانبه در موارد مورد اتفاق مسلمانان اشاره نمود.
