گزارشی از برپایی کنفرانس بين‌المللي "تقريب مذاهب اسلامي" در لندن
چهارمين کنفرانس بين‌المللي " تقريب مذاهب اسلامي" روز يکشنبه ۱۱مهرماه با حضور شخصيت‌ها و انديشمندان برجسته مسلمان از کشورهای مصر، ايران، انگليس، لبنان، الجزاير، عراق ، مراکش، اتريش، فرانسه، سوريه، پاکستان و فلسطين کار خود را در لندن برگزار شد.
اشتراک گذاری :
به گزارش تقریب (تنا)، در سه کنفرانس بين‌المللي پيشين که در مرکز اسلامی انگليس برگزار می شود در باره موضوعاتی چون " تقريب مذاهب اسلامی؛ ضرورتی برای مسلمين در عصر حاضر "، " تقريب؛ راهکار دفاع از قرآن کريم و پيامبر خاتم حضرت محمد (ص) " و " تقريب ميان مذاهب اسلامی؛ راهی به سوی تکريم انسان و تقويت اتحاد اسلامی" گفتگو شده بود و بنا برضرورت تلاش هرچه بيشتر برای گفت و گو ميان مذاهب اسلامی و تقويت وحدت امت اسلامی چهارمين کنفرانس بين المللی تقريب مذاهب اسلامی در سال جاری به " نقش تقريب درتعالي امت اسلامي و ساختن آينده آن " پرداخت. اندیشمندان برجسته مسلمان شرکت کننده در این کنفرانس به تبیین ضرورت وحدت در جهان اسلام پرداخته و هر یک به فراخور موضوعات ارائه شده در کنفرانس به ارائه راه حلی جهت تداوم این وحدت پرداختند. آنچه در پی می آید، گزارشی است از مقولات مطرح شده در چهارمین کنفرانس بین المللی مذاهب اسلامی در لندن.
تقریب مذاهب؛ بستری عقلایی برای ایجاد وحدت در جهان اسلام حجت‌الاسلام و المسلمين عبدالحسين معزي، نماينده ولی فقیه و رئيس مركز اسلامي انگليس طی سخنانی در مراسم افتتاحيه این کنفرانس ضمن خوشامد گویی، با اشاره به دستاوردهای سه کنفرانس گذشته تقريب مذاهب اسلامی خاطرنشان کرد: نشست انديشمندان و متفکران مذاهب اسلامی از کشورهای گوناگون فرصت مغتنمی برای رايزنی درباره مسائل ومشکلات جهان اسلام است. وی با اشاره به اينکه وحدت اسلامی آرمانی بلند مرتبه و برخاسته از قرآن کریم است که ریشه در فطرت انسانی دارد و تقریب مذاهب بستری طبیعی و عقلایی برای ایجاد وحدت در جهان اسلام به شمار می رود،گفت: برگزاری هر ساله کنفرانس تقریب مذاهب که از اهداف مرکز اسلامی انگلیس به شمار می رود، وظیفه ای اسلامی بر عهده همه اندیشمندان اسلامی است و هر کس به اندازه توان خود باید در راه تحقق این آرمان ارزشمند تلاش و کوشش نماید؛ چرا که تقریب مذاهب و در نهایت دستیابی به وحدت اسلامی به معنای واقعی کلمه مهمترین و اساسی ترین عامل برای تحقق عزت،کرامت و سعادت مادی و معنوی مسلمانان است و هرگز نمی توان عزت و کرامت و سعادت اسلامی را در مدار تفرقه و جدایی مسلمانان از یکدیگر جست و جو نمود. حجت الاسلام معزی هدف برگزاری اين گونه کنفرانس ها را شناخت بيشتر مذاهب اسلامی از یکديگر به منظور همدلی و همفکری و ساختن آينده ای روشن برای امت اسلامی دانست و تصریح کرد: امروز ما بر اساس مسئوليت سنگين اسلامي خويش و به پيروي از مصلحان خير انديش در اين همايش گرد هم آمده‌ايم و بر اين باوريم كه انديشمندان جهان اسلام می توانند با استفاده بهينه از چنين فرصت هایی و با گفت و گو، مسير جامعه اسلامی را به هدف غايی خود يعنی تشكيل "امت واحده" نزديک سازند .
بشریت باید خود را آماده تشکیل نظام جهانی دینی نماید در ادامه این کنفرانس ، متن پيام آيت الله محمد علی تسخيری، دبيرکل مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی قرائت شد . در این پیام آمده بود: ما به آینده عصر دین و معنویت خوشبین و امیدوار هستیم. گهگاهی گفته می شود که حکومت دینی به سمت فشار و سختی برای اقلیت ها پيش خواهد رفت که این سخنی پوچ وسست است؛ زیرا احکام اسلام ، احترام و رعایت حقوق اقلیت ها را بر حکومت لازم می شمارد و آنان را شهروند درجه یک به حساب آورده و در مقابل هرگونه تعدّی حمایت می نماید. تاریخ اسلام نیز همواره گواه این مطلب بوده است، هر چند که اسلام جز در زمان هایی کوتاه هیچ گاه به طور کامل به اجرا گذاشته نمی شده است. دبيرکل مجمع جهانی تقريب بين مذاهب اسلامی در ايران در پيام خود تصریح کرده بود: امروز نیز اقلیت ها در پناه جمهوری اسلامی ایران از همه حقوق شهروندی بهره مند هستند که خود شاهد صحت مدعای ماست. ما اعتقاد داریم بازگشت حکومت های دینی آثار گسترده ای را در روابط بین الملل ایجاد می کند و روح تعاون و همکاری و بهره گیری از ظرفیت های نهان انسانی، حاکم می شود و زندگی بر اساسی استوار و هماهنگ با فطرت انسانی بر پا می شود. وی همچنین خاطرنشان کرده بود: ما در انتظار دیدن جهانی هستیم که عدالت و همکاری و اخوت دینی در آن حکمفرما باشد و این همان چیزی است که همه ادیان به آن بشارت داده اند و در اسلام نیز در قالب اعتقاد به ظهور مهدی (عج) ؛که جهان را پر از عدل و داد می کند، تجلی یافته است. به همین دلیل معتقدیم که جهان بشریت باید خود را آماده تشکیل نظام جهانی دینی نماید که در آن همه اهداف عالیه انسانی تحقق یابد و در نهایت به صراحت معتقدم که آینده از آن اسلام خواهد بود زیرا اولا مطالعه تاریخ بشر در جهان علی رغم همه پیشرفت ها نشان دهنده سیر صعودی و تکاملی اهداف معنوی می باشد. ثانیا بر این باورم که بنا بر لطف خداوند، حرکت انسان به سمت کمال خواهد بود.ثالثا یکی از وعده های قطعی قرآن (البته با شرایط و ویژگیهایی که در قرآن ذکر شده است) ، وعده پیروزی مسلمانان راستین است. بنابراین ایمان دارم که آینده از آن نهضت روشنگر اسلامی خواهد بود، همان گونه که آثار آن را در حرکت شور آفرین و توان روز افزون و ایمان فزاینده مسلمانان به آینده، همراه با فرهنگ جهاد و شهادت و ایثار گری، مشاهده می نماییم. آيت الله تسخيری در انتهای پيام خود تاکيد کرده بودکه هر صاحب بصیرتی به خوبی در می یابد که ما اینک درآستانه ورود به جهانی هستیم که احکام قرآن کریم بر آن حاکم باشد.
تکفیر، سیاست خوارج بود در این مراسم همچنین حجت الاسلام والمسلمين سيد فاضل ميلانی، استاد دانشکده حقوق از لندن و امام جماعت مرکز اسلامی امام خويی به ایراد سخن پرداخت. وی محور سخنان خود را " روش های چهارگانه تعامل با دیگران" قرار داد و در سخنان خود تعامل با گروه های مختلف مردم را به چهار سطح تعامل بر مبنای دوستی و تفاهم ، تعامل بر مبناي بي اهميتي و در واقع عدم تعامل ، تعامل سلبی که به حذف دیگری می انجامد و تعامل بر مبنای درگیری و تکفیر و ریشه کنی طرف دیگر تقسيم کرد. این استاد دانشگاه با تاکيد بر اينکه با مروری در تاریخ اسلام می توانيم اين تعامل ها و آثار آنها را در زندگی خود در ابعاد اجتماعی، سیاسی و فکری مشاهده کنيم، گفت: ما نمونه هایی از همگرایی و نزدیکی مذهبی را می بینیم که چهره های زیبایی از همزیستی و وحدت و تفاهم و برادری ایمانی را نشان می دهد . به طور نمونه برخورد آیت الله سیستانی در برابر فتنه ایجاد درگیری بین مسلمانان از اين نمونه است که فرمودند: برادران اهل سنت نه تنها برادران ما ،که خود ما هستند و اين تعامل ايشان باعث شد چشم فتنه ای را که دشمنان امت می خواستند برافروزند، کور شود. حجت الاسلام فاضل ميلانی سیاست بی اهمیتی و بی توجهی به مسائل را دارای پیامدهای منفی در زندگی مسلمانان دانست و اظهار داشت : سیاست طرد و دور کردن دیگری، سیاستی است که آغازگر آن خوارج و قرامطه بودند؛ چرا که آنان خود را تنها مسلمان واقعی دانستند و در دیانت دیگران علامت سوال گذاشتند و به تکفیر دیگر مسلمانان پرداختند و هم اکنون نیز وهابیان تکفیری در همین جهت گام بر می دارند. وی افزود : ما در این کنفرانس در صدد تقريب مذاهب هستيم و روش های سوم و چهارم از سطوح تعامل را به دلیل نفی و حذف دیگری و فحاشی و بدگویی محکوم می نماییم. اما باب دو روش اول و دوم را باز می گذاریم و خواهان آن هستیم که در مشترکات به همکاری بیشتر و جدی تر بپردازیم و در مواردی که نتوانیم به توافق برسیم، هر کدام دیگری را به حال خود واگذارد و این بهترین روش تعامل است.
مشترکات فراوانی ميان مذاهب اسلامی وجود دارد حجت الاسلام والمسلمين سيد مرتضی کشميری، رئیس موسسه امام علی لندن و دفتر آيت الله سيستانی در انگليس در این کنفرانس طی سخنانی با اشاره به نقش امام صادق (ع) در تقریب مذاهب اسلامی اظهار داشت: پیروان اهل بیت هر ساله کنفرانس هایی را در موضوع تقریب بر پا می کنند و اين در حالی است که ما اقدام مشابه کمتری را از سوی پیروان مذاهب دیگر مشاهده می کنیم. وی تاکيد کرد: ما خواستار اين نيستيم که پیروان مذاهب دیگر، از اصول و اعتقادات خویش دست بردارند بلکه می خواهیم همانطور که ما به عقاید و آرای آنها احترام می گذاريم و در صدد نزديک تر کردن هرچه بيشتر مذاهب هستيم، آنان نیز به آرا و عقايد ما احترام بگذارند و در اين راه تلاش های عملی بيشتری نمایند. حجت الاسلام والمسلمين کشميری با تاکيد بر اينکه مشترکات و اصول فراوانی ميان مذاهب اسلامی وجود دارد که ما را بر یک محور گرد هم آورده است، اظهار داشت: برخی از روایات و احادیث برجای مانده ضعیف و یا جعلی هستند که باید مورد کنکاش و تدقیق قرار گیرند و اين موارد نبايد موجب شود تا وحدت ميان امت اسلامی خدشه دار گردد. رئیس موسسه امام علی لندن تاکيد کرد: امام جعفر صادق (ع) مجموعه جامعی از راهبردهای تقریب ميان مذاهب اسلامی را بر اساس اصولی متین برای همه مسلمانان به یادگار گذاشته که می تواند مورد بهره برداری قرار گيرد.
اهتمام به موضوع فلسطین در راستای منافع امت اسلام است دکتر حافظ الکرمی از فلسطين یکی دیگر از سخنرانان این کنفرانس بود. وی طی سخنانی با موضوع فلسطین و تأثیر آن بر تلاش های تقریبی میان مذاهب اسلامی تاکید کرد: وحدت اسلامی شعاری است که همواره در طول روزگاران برافراشته بوده و برای هر مسلمان چون رویایی بوده است که آرزوهای آینده مسلمانان را به آن گره زده و بر هر شعار و هدف دیگری مقدم داشته است. وی افزود: این بدین معنی نیست که همه به یک گونه این رویا را می بینند و یا از نظر علمی آن را یکسان تحلیل می نمایند، به این معنی نیز نیست که همه بر روش های رسیدن به وحدت اتفاق نظر دارند، بلکه هر گروهی آرا و نظریات خاص خود را در این موضوع دارد. برخی می انگارند که وحدت امت جز از راه تمسک به قرآن و سنت پیامبر ممکن نیست و گروهی دیگر ایجاد یک امت واحد را راه چاره می دانند و در نهایت به نظر برخی تلاش و کوشش در موضوع فلسطین به عنوان موضوع مورد اتفاق همه مسلمانان، راهی برای رسیدن به وحدت است. وی خاطرنشان کرد: بدون تردید اهتمام به موضوع فلسطين به عنوان موضوع مورد اتفاق همه، در راستای منافع امت اسلام می باشد؛ چرا که وحدت امت باید جایی به نمایش گذاشته شود و آن موضوع آنقدر قابلیت و اهمیت داشته باشد که بتواند به خوبی اين وحدت را منعکس نماید. لذا اگر ما موضوعات پراهميتی را که در برابر جهان اسلام است، مرور نماییم، در آن هنگام است که می توانيم راه اتحاد را بیابیم. دکتر حافظ الکرمی با اشاره به اينکه در کنار همسويی درموضوعات اساسی و اصلی می توان از همسويی درحل موضوعات فرعی نيز بهره جست، گفت: به همین دلایل است که اگر موضوعات جزئی و فرعی منفصل از موضوع اصلی باشند، آن را موجب اتحاد امت نمی دانیم. موضوع وحدت یک خیال و تصور خوش نیست بلکه يک راه زندگی است. وحدت به این معنی نیست که همه امت در یک قالب واحد در آیند، بلکه همه امت باید با یک قلب واحد بتپند. وی افزود: فلسطین به نص قرآن، سرزمین مقدسی است که هیچ کدام از مذاهب اسلامی در این مطلب اختلاف نظری ندارند و به همه مسلمانان مرتبط است. موضوع فلسطين، موضوع آزاد سازی سرزمین یک ملت و موضوع جنگ میان حق و باطل است و بر پایه همین استدلال ما معتقدیم که مهمترین موضوع امروز جهان اسلام، موضوع فلسطین و قدس است.
علمای مذاهب از فتنه گران اعلام برائت کنند در این مراسم همچنین دکتر محمد سليم العوا با تاکيد براينکه محور اصلی اين گونه کنفرانس ها ايجاد وحدت پايدار و مستدام میان مسلمانان است و ايجاد تفرقه توسط دشمنان امری گذرا می باشد، اظهار داشت : تقریب میان پيروان مذاهب امری ضروری است و برای تحقق اين امر مراجع و صاحب نظران هر مذهب باید برداشت ها و اجتهاد خود در مسائل را متناسب با نيازهای مردم در هر زمان منطبق نمايند و بر علمای همه مذاهب لازم است که فتنه گران را طرد و صراحتاً افکار و رفتار ویرانگر آنان را محکوم نمایند و عرصه را بر تفرقه انگیزان از هر مذهب تنگ نمايند تا به راه درست رهنمون شوند و در غیر این صورت از آنان به صورت علنی و صریح اعلام برائت کنند. دکتر محمد سليم العوا افزود: وجوب تقریب، کاری پیوسته است و نباید دلسوزان و فعالان این عرصه بپندارند که دیگر وظیفه خود را انجام داده اند. از اين رو تکرار مسائل و موضوعات و مفاهیم تقریبی نه تنها از ارزش آن نمی کاهد، بلکه اثر گذاری آن را در دل های مسلمانان راسخ تر می نماید. وی تاکيد کرد که مقصود از تقریب، ذوب شدن گروهی از مسلمانان در گروه دیگر و یا از ميان برداشتن تفاوت های ميان آنان نيست بلکه منظور این است که هر گروه به درستی نظرات طرف دیگر را بفهمد و دلایل او را بشنود و بپذیرد که شریعت، قابلیت در برگیری نظرات و آرا را دارد تا بدين وسيله زمینه تکفیر و فاسق انگاشتن پيروان ديگر مذاهب از میان برداشته شود.
رشد فزاینده اسلام در اروپا شيخ فيض الاقطاب صديقی، رئيس دانشگاه اسلامی حجاز در انگليس نیز ضمن اظهار خرسندی از تشکيل چنين کنفرانس هايی برای گفت و گوهای سازنده در خصوص تقريب مذاهب، با اشاره به وضعيت خانواده های مسلمان در کشورهای اروپايی و رشد فزاينده اسلام در اروپا گفت : يکی از دلايل گرايش غير مسلمانان در اروپا به اسلام و مسلمان شدن آنان اين است که انسان ها در زندگی خود به دنبال صلح و آرامش ومنطق عقيدتی هستند که همه اينها را در دين اسلام يافته اند و لذا به اسلام رو آورده اند. رئيس دانشگاه اسلامی حجاز در انگليس با اشاره به مهاجرت بسيار زياد مسلمانان به اروپا و قرار گرفتن مهاجران مسلمان جزو اقليت های پرقدرت و با نفوذ در اروپا اظهار داشت : متاسفانه علي رغم جهان شمولی مسلمين و نفوذ قدرت در سراسر جهان، مسلمانان دارای يک نهاد سازماندهی شده در کشورهای اروپايی نيستند و لزوم جمع شدن همه مسلمانان از همه مذاهب اسلامی بيش از پيش احساس می شود. شيخ فيض الاقطاب صديقی با تاکيد بر تلاش غرب برای تحميل فرهنگ خود ميان مسلمانان مهاجر در اروپا گفت : امت اسلامی امروز بايد هر گونه اختلافات خود را که بسيار فرعی نيزمی باشد، کنار بگذارد و نگاهی جهانی داشته باشد تا بتواند اصول اسلام را در جهان بنا کند و به سوی وحدت جهانی اسلامی گام بردارد.
بیانیه پایانی شركت كنندگان در كنفرانس بين المللي تقريب ميان مذاهب اسلامي همچنین در پايان نشست يك روزه خود در لندن ضمن تاكيد بر ضرورت تقويت وحدت و همدلي ميان همه مذاهب اسلامي، هتك حرمت قرآن كريم و آنچه اخيرا در آمريكا اتفاق افتاد را به شدت محكوم كردند . شركت كنندگان در اين كنفرانس با انتشار بيانيه اي يازده ماده اي ديدگاه ها و توصيه هاي خود را در زمينه تقريب مذاهب اسلامي مورد تاكيد قرار دادند. بندهاي يازده گانه اين بيانيه به شرح زير است : ۱- چالش هاي بزرگي كه جهان اسلام امروزه با آنها مواجه است، همه را ملزم مي سازد كه با مسئوليت شناسي و پرهيز از اختلافات دروني با اين چالش هاي پيچيده و سهمگين برخورد نمايند . ۲- و حدت مسلمانان، اصل و تفرقه، امري عارضي است؛ لذا تقريب بين پيروان مذاهب واجب ولازم است البته مقصود از تقريب اين نيست كه مذاهب در يكديگر ادغام شده و مذهب واحدي به وجود آيد كه البته اين ممكن نيست بلكه بايدپيروان هر يك از مذاهب با نظريات ديگري بيشتر آشنا شده تا ديگر زمينه اي براي تكفير كه ناشي از برداشت هاي نادرست از همديگر است، باقي نماند . ۳- اگر چه تقريب لازم و ضروري است؛ اما وحدت اسلامي آرزوي مشروع هر مسلماني است كه در پي بازيابي هويت و اصالت و قدرت ونقش خود درجهان كنوني است. ۴- شركت كنندگان در كنفرانس به شدت هتك حرمت قرآن كريم و آنچه اخيرا در آمريكا اتفاق افتاد را محكوم نموده و نيز بي حرمتي به مراكز ديني و مذهبي و عبادي و قبرستان هاي مسلمين را غير قابل پذيرش مي دانند. ۵- دعوت كنندگان به تفرقه و فتنه انگيزان در پوشش هر مذهبي كه هستند، بايد مورد مواخذه و برخورد علني قرار گرفته و محكوم شوند و در اين راستا اهانت هايي كه اخيرا به همسر پيامبر اكرم (ص) روا شده و نيز فتاواي تكفيري كه از سوي برخي بي خردان نشر مي يابد نيز محكوم ومردود است. ۶- موضوع فلسطين، اولويت جهان اسلام و مسلمانان است كه بايد همه با جديت به هر صورت كه مي توانند به كمك و ياري آنان برخيزند و ما نيز از مقاومت و استقامت ملت فلسطين تجليل نموده به آنان درود فرستاده و بيزاري خود را ازاشغالگران صهيونيست اعلام مي نماييم و خواهان شكستن محاصره ظالمانه كشور فلسطين هستيم . ۷- ما شركت كنندگان در چهارمين كنفرانس تقريب، پيشنهادهاي خود را به اين شرح اعلام مي داريم : الف - تاسيس موسسات وبرنامه هاي مشترك براي تحكيم گفت و گوهاي سازنده ب - تاسيس مركز مطالعاتي آينده شناسي براي بررسي چالش هاي دروني و بيروني و بازنگري اولويت ها ج - شناخت نقاط اشتراك در روش هاي طرفين د- تلاش براي شناخت راه هاي گفت و گوي جدي و موثر بين پيروان مذاهب مختلف ۸- از علما و انديشمندان و رهبران مسلمانان و سازمان كنفرانس اسلامي در خواست مي شود كه با دقت چالش هاي موجود را بررسي نموده و راهكارهاي علمي براي خارج شدن از آنها را ارائه نمايند؛ مهمترين اين چالش ها كه امروزه با آنها مواجه هستيم، عبارتند از : - رشد تهاجم فرهنگي و رسانه اي غرب عليه مسلمانان - نفوذ صهيونيست ها در مراكز تصميم گيري جهاني - ايجاد دشمني هاي موهوم در ميان مسلمانان - موضع گيري سياسي غرب در مقابل توسعه كشورهاي اسلامي و انحصارگرايي در تكنولوژي هاي پيشرفته - به فراموشي سپردن موضوع فلسطين - تحميل جهاني سازي به سبك آمريكايي - دامن زدن به درگيري هاي مذهبي - نداشتن برنامه ريزي هاي راهبردي جدي - باز بودن مجال براي فتواهاي غيرمسئولانه - برجسته نمودن حوادث تاريخي ثابت نشده - افراطي گري و جمود را به عنوان چهره اسلام عرضه كردن - ناتواني در تربيت كادرهاي اسلامي متناسب با نيازهاي موجود - ناتواني رسانه هاي اسلامي در معرفي اولويت ها - ضعيف بودن نقش زنان در بسياري از كشورهاي اسلامي - ضعف ارتباط في ما بين مجموعه هاي اسلامي در كشورهاي غربي و جهان اسلام - ضعف احترام به حقوق بشر در برخي كشورهاي اسلامي ۹- حمايت همه جانبه از حقوق مستضعفين در جهان وتاكيد بر پايان پذيرفتن همه انواع اشغالگري ها در كشورهاي اسلامي و حمايت از پروژه هاي پيشرفته و فعاليت هاي علمي در كشورهاي مسلمان ۱۰- ما شركت كنندگان، به رسانه هاي تصويري و به ويژه شبكه هاي تلويزيوني ماهواره اي توصيه مي كنيم كه از گفتماني مسئولانه و متوازن استفاده نموده و با روشي متعادل زمينه هاي تربيت انسان هاي معتدل را نيز فراهم نمايند تا به رشد و ارتقای فرهنگي جامعه اسلامي كمك نمايند ۱۱- از همه رسانه هايي كه برنامه هاي كنفرانس را به بهترين نحو پوشش دادند، سپاسگزاري مي نماييم و نيز از همه شركت كنندگان در كنفرانس و كساني كه با زحمات خود موجبات برگزاري موفق اين كنفرانس را پديد آوردند و به ويژه رئيس مركز اسلامي انگليس در لندن تقدير و تشكر مي كنيم.
