گزارشی از چهاردهمین اجلاس بین المللی اقتصادی "روسیه - جهان اسلام"

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری تقریب، گزارشی  از چهاردهمین اجلاس بین المللی اقتصادی "روسیه - جهان اسلام" را در ادامه مشاهده می کنید:

مقدمه
اسلام در روسیه

اسلام دومین دین بزرگ در جمهوری فدراتیو روسیه محسوب می‌شود. پیشینه ورود اسلام به روسیه به قرن ۸ قمری بازمی‌گردد و نتیجه آن جمعیتی حدود ۱۵ تا ۲۳ میلیونی مسلمانان در روسیه فعلی است.

بیشتر مسلمانان در مناطقی بین دریای سیاه و دریای خزر زندگی می‌کنند: اورال، اطراف رود ولگا در سیبری و قفقاز شمالی. پرجمعیت‌ترین گروه آن‌ها تاتارها هستند. ۹ جمهوری مسلمان‌نشین بخشی از فدراسیون روسیه را تشکیل می‌دهند.

جمهوری تاتارستان یکی از جمهوری‌های روسیه است. پایتخت تاتارستان شهر قازان است.

تاتارها یکی از بزرگترین قومهای ترک‌زبان می‌باشند که در سراسر روسیه و برخی دیگر از جمهوریهای آسیای مرکزی و قفقاز پراکنده‌اند. قوم تاتار زمانی به مردم ساکن حاشیه رود ولگا و شبه جزیره کریمه اطلاق می‌شد. نخستین دولتی که در منطقه تاتارستان کنونی تأسیس گردید بلغاریای ولگا نام داشت که در فواصل قرون ۷ تا ۱۳ میلادی بر این سرزمین و برخی مناطق پیرامونی آن حکمروایی می‌کرد. این دولت مناسبات تجاری خود را بر حوزه‌های وسیعی از اوراسیا، خاورمیانه و منطقه بالتیک گسترانیده بود.

اسلام نخستین بار توسط مبلغین مسلمان که در سال ۹۲۲ میلادی از بغداد گسیل شده بودند، به مردمان این منطقه معرفی گردید.

با هجوم ارتش مغول در اواخر دهه ۱۲۳۰ میلادی، دولت بولغاریا ولگا منقرض گردید و متعاقب آن با تجزیه حکومت اردوی زرین ترکان و تاتارها، مردم تاتار در مناطق قازان، آستاراخان، سیبری، کاسیمو، کریمه، مشچِری و ناگای استپس پراکنده شدند. اما مجدداً در دهه ۱۴۳۰ میلادی این منطقه به عنوان پایگاه خانات قازان استقلال خویش را بازیافت و شهر قازان به عنوان پایتخت این منطقه انتخاب گردید.

در دهه ۱۵۵۰ میلادی نیروهای ایوان مخوف، تزار روسیه منطقه تاتارستان را به تسخیر خویش درآوردند و تعدادی از اقوام تاتار از روی اجبار به دین مسیحیت گرویدند و کلیسای مسیحی نیز در قازان تأسیس گردید و بخش قابل توجهی از تاتارها هم برای فرار از فشارهای قومی و مذهبی دولت تزاری، راه مهاجرت را به سوی امتداد اورال پیش گرفتند. در قرن ۱۶ میلادی تقریباً تمامی مساجد این منطقه تخریب شد اما مجدداً در فواصل سالهای ۱۷۶۶ تا ۱۷۷۰ میلادی نخستین مسجد در دوره کاترین دوم در این جمهوری ساخته شد. حتی مهاجرت تاتارها در قرن نوزدهم نیز تداوم یافت و در این موج جدید مهاجرت بخشی از آنها راهی غرب سیبری و آسیای مرکزی شدند.

در قرن نوزدهم میلادی تاتارستان به مرکز تجدد تبدیل و با معرفی اسلام به عنوان دین تساهل و تسامح، روابط دوستانه‌ای با دیگر مردمان روسیه در پیش گرفته شد. اما با انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، مذاهب به شدت سرکوب شدند و دین اسلام نیز از این امر مستثنی نبود.

در طی جنگهای داخلی که در فواصل سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ ادامه داشت، ملی گرایان تاتاری تلاش کردند یک جمهوری مستقل (تحت نام دولت ایدل اورال) تأسیس نمایند. این جمهوری برای مدتی بس کوتاه برپا شد، لیکن توسط بلشویکها ساقط گردید و جمهوری خودمختار سوسیالیستی شوروی جای آن را گرفت؛ لذا دور جدید مهاجرت تاتارها در دوران شوروی در سال ۱۹۲۱ میلادی و به دنبال آن بروز قحطی، آغاز گردید. آخرین موج مهاجرت تاتارها هم در سال ۱۹۵۴ میلادی به سرزمین بکر قزاقستان به وقوع پیوست.

در حال حاضر تاتارها نه تنها در جمهوری تاتارستان، بلکه در سایر جمهوریها و مناطق ولگا - اورال و خصوصاً مسکو سکونت دارند. همچنین تاتارها در شرق و غرب سیبری، خاور دور، آسیای مرکزی، قزاقستان، اوکراین و جمهوریهای بالتیک زندگی می‌کنند. کل جمعیت تاتارها در داخل و خارج از تاتارستان در حدود ۹ میلیون نفر برآورد می‌شود.

تاتارستان در ۳۰ آگوست ۱۹۹۰ به عنوان یک دولت دارای حق حاکمیت، اعلام استقلال نمود. در طی سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ تاتارستان یک دولت مستقل دوفاکتو بود و در سال ۱۹۹۲ در یک همه‌پرسی، ۶۲% مردم این منطقه به استقلال از روسیه رای دادند. سرانجام تحت فشار کرملین، هیئت حاکمه وقت تاتارستان مجبور شدند از تعقیب موضوع استقلال خودداری ورزند و در نهایت به یک نوع خودمختاری در حد عالی از مسکو بسنده نمودند.

در ۱۵ فوریه ۱۹۹۴، قرارداد تفکیک اختیارات با دولت مرکزی روسیه و نیز توافقنامه دیگری در خصوص حدود اختیارات در حوزه روابط اقتصادی خارجی به امضاء رسید که به عنوان مبانی تقسیم وظایف و حیطه اختیارات دولت مرکزی روسیه و این جمهوری به حساب می‌آید.

بر همین اساس این جمهوری امکان برقراری ارتباط مستقیم با کشورهای متعددی را یافته‌است. کشورهای غربی از جمله آمریکا، آلمان، ایتالیا و ترکیه و جمهوری اسلامی ایران همکاری نزدیک اقتصادی با تاتارستان دارند. این جمهوری نیز ۱۴ نمایندگی در خارج از روسیه دارد

تاتارستان دولتی است در ترکیب فدراسیون روسیه. این جمهوری بر اساس قانون اساسی فدراسیون روسیه، قانون اساسی جمهوری تاتارستان و قرارداد واگذاری دو جانبه اختیارات و وظایف، با فدراسیون روسیه متحد شده‌است. تاتارستان توسط رئیس‌جمهور اداره می‌شود.
 
تاتارها
تاتارها یکی از اقوام ترک‌تبار هستند که محل اصلی سکونت آن‌ها جمهوری تاتارستان در غرب مرکزی فدراسیون روسیه و بخش‌هایی از سیبری و آسیای میانه است. جمعیت تاتارهای روسیه در سرشماری سال ۲۰۰۲ روسیه ۵٬۵۴۵٬۶۰۱ نفر اعلام شده‌است. تاتارهای تاتارستان که به تاتارهای قازان هم معروف هستند شاخه اصلی قوم تاتار را تشکیل می‌دهند که به زبان تاتاری از شاخه قبچاق خانواده زبان‌های ترکی صحبت می‌کنند.

اقلیتی از تاتارها علاوه بر روسیه در کشورهای ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان، اوکراین و آذربایجان، ایران هم سکونت دارند.

اکثریت تاتارها سنی هستند، و پیرو مکتب حنفی هستند؛ از سده ۱۶ تا ۱۸ میلادی شمار اندکی از آن‌ها به مسیحیت تغییر آیین دادند؛ ولی در اواخر سده ۱۹ و اوایل سده بیستم میلادی بسیاری از آنان مجدداً به دین اسلام بازگشتند.
 
قازان
قازان یا قازان پایتخت جمهوری تاتارستان در فدراسیون روسیه است که براساس سرشماری ۲۰۱۰ روسیه با ۱٬۱۴۳٬۵۳۵ نفر جمعیت، هشتمین شهر پرجمعیت و یکی از مهم‌ترین شهرهای روسیه به‌شمار می‌رود.قازان به زبان ترکی به معنی برنده و پیروز است.

شهر قازان محل تلاقی رودهای وُلگا و قازانکا در بخش اروپاییِ روسیه است. کرملین قازان از میراث جهانی یونسکو است. یونسکو در سال ۲۰۰۵، در مراسمی سالگرد هزارسالگی شهر قازان را به‌عنوان شهری چندقومیتی و محل زندگی مسالمت‌آمیز مسلمان و مسیحی گرامی داشت. در آوریل ۲۰۰۹، لقب رسمی «پایتخت سوم فدراسیون روسیه» برای این شهر در نظر گرفته شد و در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان پایتخت ورزشیِ روسیه انتخاب شد. قازان در سال ۲۰۱۳ میزبان مسابقات المپیاد تابستانیِ دانشجویی، ۲۰۱۵، میزبان مسابقات جهانیِ ورزش‌های آبی، و یکی از شهرهای میزبان جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ در روسیه بود. این شهر با فاصله ۷۹۷ کیلومتری از شهر مسکو در قسمت شرقی روسیه اروپایی قرار گرفته‌است. قازان بیش از ۱٫۱ میلیون نفر جمعیت دارد و ۴۰٪ ساکنان آن کمتر از ۳۰ سال سن دارند.

قازان از مراکز صنعتی، بازرگانی و فرهنگی در مرز اروپا و آسیاست و مهم‌ترین شهر فرهنگی برای تاتارها است. این شهر در محل به‌هم‌پیوستن دو رودِ وُلگا و قازانکا قرار دارد.

قازان از سال ۱۸۰۱ دارای دانشگاه شده و از سال ۲۰۰۵ بزرگترین مسجد روسیه (و احتمالاً اروپا) به نام مسجد قُل‌شریف در آن ساخته شده‌است.

کرملین قازان بخش اصلی اَرگ‌های تاریخی تاتارستان در شهر قازان است. این اَرگ به‌دستور ایوان مخوف ساخته شد و از سال ۲۰۰۰ به‌عنوان میراث جهانی یونسکو شناخته می‌شود.

مردمان قازان را به‌طور عمده روس‌ها و تاتارها تشکیل می‌دهند که تاتارها ۵۲٪ و روس‌ها۳۶٪ درصد و اقوام دیگری مانند قوم چواش (قومی ترک‌تبار و نزدیک به تاتارها)، آذربایجانی‌ها، اوکراینی‌ها و یهودیان نیز در این شهر ساکنند. هر دو زبان روسی و تاتاری در جمهوری تاتارستان رسمی است. زبان روس‌تبارها و زبان میانجی در شهر روسی است و بیشتر تاتارها دوزبانه هستند. حدود یک‌سوم از ازدواج‌ها در قازان ازدواج‌های مختلط میان روس و تاتار است.

ارتباط با ایران

قازان از دیرباز ارتباطاتی با ایران داشته، به‌طوری‌که در آکادمی علوم تاتارستان بخش ایران‌شناسی فعال بوده که خانم آلسو ارسلان اوا آیراتونا ریاست رئیس مرکز ایران‌شناسی آکادمی علوم تاتارستان بر عهده داشته که اصالت بختیاری دارد، و آموزش زبان فارسی نیز در دانشگاه اسلامی روسیه انجام می‌گیرد.

در سال ۱۳۸۶ کنسولگری ایران به دلیل همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی با منطقه تاتارستان در مقابل ایجاد کنسولگری روسیه در رشت شروع به‌کار کرد. هم‌اکنون رسول شایان سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در قازان است.
 
دانشگاه
قازان سومین شهر بزرگ علمی روسیه پس از مسکو و سن‌پترزبورگ است، که دانشگاه‌های بزرگی همچون دانشگاه قازان، دانشگاه اسلامی روسیه، دانشگاه فرهنگ و هنر قازان، دانشگاه فنی قازان فعال است.
 
مذاهب
 ازلحاظ مذاهب این شهر با دو مذهب بافت خورده: اسلام طریقت سنی و ارتادوکس مسیحی. از زمان تاسیس آن مذهب بلغار ها و خانان قازان را اسلام تشکیل می داد٬ بعد ازتصرف این شهر توسط ایوان مخوف مذهب ارتادوکس مسیحی بر این شهر حاکم شد٬ و در سال ۱۵۵۵ کلیسای ارتادوکس های مسیحی روس در این شهر بنا ګردید. اولین مسجد بعد ازتصرف ایوان مخوف مسجد المرجانی بود که در زمان کاترین بزرگ در قرن ۱۸ به مرګز اجتماع ادیان مختلف تبدیل گردید٬ و امروز به مرکز تاریخی مسلمانان تاتارستان مبدل گردیده. در سال ۱۸۲۰ یودا ها مسکن گزین گریدند و در سال ۱۹۱۵ سیناگوگ خود را بنا نمودند. در سال ۱۸۳۳ در قازان کاتولیک های روم وارد شدند. در قازان در حدود ۴۰۰مسجد و تقریبآ۳۰۰ کلیسای ارتدوکس وجود دارد ٬ همچنان کلسیا های کاتولیک٬ سیناگوگ٬ مرکزبهاوی و حتی جامعه کریشانایت های قازان فعال است.

مذهب و تحصیل: در اواسط قرن هجده در قازان مدارس دینی بوجود آمد ٬ تا سال ۱۸۸۲ سه مدرسه اسلامی بنا یافت. در سال ۱۹۹۸ پوهنتون اسلامی روسیه بنا یافت٬ که تا به حال از بزرگترین مرکز تعلیمات اسلامی در منطقه به حساب میرود.
 

چهاردهمین مجمع بین المللی اقتصادی "روسیه - جهان اسلام"

چهاردهمین دوره اجلاس بین المللی اقتصادی «روسیه - جهان اسلام» امسال با حضور نمایندگان ۶۴ کشور و ۵۹ منطقه روسیه از ۱۸ تا ۱۹ می (۲۸ و ۲۹ اردیبهشت) در قازان، پایتخت جمهوری تاتارستان روسیه برگزار می‌شود.

به گزارش وب سایت رسمی این رویداد، پیش بینی می‌شود که اجلاس اقتصادی روسیه - جهان اسلام در سال ۲۰۲۳ حدود ۶۴۰۰ شرکت کننده از ۶۴ کشور و ۵۹ منطقه روسیه را گرد هم بیاورد.

طبق پیش نویس برنامه فعالیت‌های مجمع که به کمیته برگزاری این رویداد، ارائه شده قرار است بیش از ۱۴۰ جلسه مختلف در روزهای برگزاری اجلاس برگزار شود و موضوعات اصلی آن، امور مالی اسلامی و صنعت حلال خواهد بود.

رستم مینیخانوف، رئیس جمهور تاتارستان روسیه در این باره گفت: بر اساس تجربه تاتارستان، تلاش می‌کنیم سازوکارهای عملی تعامل با تجارت اسلامی را ایجاد کنیم و از طریق اجلاس، چشم اندازهای بزرگی برای توسعه اقتصاد اسلامی و به ویژه توسعه صنایع غذایی، گردشگری حلال و طب حلال باز می‌شود.

برنامه فعالیت‌های این اجلاس با محورهایی شامل ۳ تا ۱۰ جلسه سازماندهی می‌شود و موضوعات اصلی این محورها عبارت از همکاری‌های بین المللی، تامین مالی اسلامی، صنعت حلال، فناوری، نوآوری، سرمایه گذاری، صنعت (شامل کشتی سازی، پتروشیمی و ... ماشین ابزار)، توسعه پایدار، دیدگاه زنان، و تدارکات هستند.

علاوه بر این، قرار است کنفرانس‌هایی دو طرفه از کشورها در این انجمن برگزار شود که شامل «روسیه-ترکیه»، «روسیه-اندونزی»، «روسیه-مصر»، «روسیه-آذربایجان»، «روسیه-ازبکستان»، «روسیه-مالزی» و «روسیه-مالزی» و « روسیه – ایران» است.

اجلاس بین المللی اقتصاد روسیه - جهان اسلام: اجلاس قازان برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ با حضور ۲۵۰ شرکت کننده در تاتارستان برگزار شد.

به گفته مسئولان برگزاری اجلاس اقتصادی روسیه و جهان اسلام، این اجلاس با هدف تقویت همکاری‌های روسیه و جهان اسلام برگزار شده و بستری برای هم‌افزایی برنامه‌های اقتصادی، علمی، فنی، فرهنگی و اطلاعاتی از طریق سازمان همکاری‌های اسلامی است.

در جلسه مقدماتی این رویداد، تاکید شد که این مجمع بستر تعامل اقتصادی روسیه و جهان اسلام را فراهم می‌کند. اولین نشست این مجمع در سال ۲۰۰۹ با هدف ایجاد ابزاری برای تعامل مسکو با اعضای سازمان همکاری اسلامی سازماندهی شد.

به گفته برگزارکنندگان، هدف از برگزاری این مجمع تقویت روابط تجاری، اقتصادی، علمی، فنی، اجتماعی و فرهنگی بین روسیه و کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی است. یکی از حوزه‌های کلیدی مجمع قازان، بحث در مورد امور مالی اسلامی است، از همین روی در حاشیه این مجمع در مورد چشم انداز توسعه نظام بانکداری اسلامی در فدراسیون روسیه و مسائل مربوط به مقررات آن بحث و گفتگو خواهد شد.

مجمع قازان بر اهمیت جهان اسلام در سیاست خارجی روسیه به ویژه پس از اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده علیه مسکو تأکید می‌کند. در راستای تقویت حضور در بازارهای رو به رشد با مصرف‌کنندگان بالا و با هدف جذب سرمایه گذاران خارجی، مجمع قازان ۲۰۲۳ به عنوان یک فرصت اساسی در چارچوب سیاست خارجی و اقتصادی روسیه پیکربندی شده است. از همین روی، بر اهمیت تامین مالی اسلامی در سیاست‌های اقتصادی داخلی روسیه تأکید می‌شود، بطوریکه از اول فوریه ۲۰۲۳، بانک مرکزی روسیه و وزارت دارایی آن، پروژه آزمایشی تاسیس بانک‌های اسلامی در چچن، داغستان، تاتارستان و باشقیرستان را آغاز می‌کند.

بسیاری از تحقیقات دانشگاهی روسیه در سال‌های اخیر فرصت‌ها و چالش‌های بانکداری اسلامی در روسیه را مورد ارزیابی قرار داده و بر آموزش کارکنان به ابزارهای مالی اسلامی و تدوین مقررات برای همسویی محصولات اسلامی با بازار روسیه تأکید کرده‌اند.

همچنین در قفقاز شمالی، چچن نقش مهمی ارتقای حضور و نفوذ روسیه در کشورهای حاشیه خلیج فارس و خاورمیانه ایفا می‌کند. جمهوری داغستان نیز از طریق بندر ماخاچکالا بعنوان پل ارتباطی با جمهوری اسلامی ایران و حمایت از کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب عمل می‌کند تا سنت پترزبورگ روسیه از منطقه قفقاز و خاک ایران به هند متصل شود. البته جمهوری تاتارستان که میزبان این مجمع اقتصادی هست، به عنوان بخشی از قلمرو روسیه همیشه در تامین مالی و ارتقای روابط با جهان اسلام بسیار فعال است، به عنوان مثال، نقش تاتارستان و شرکت انرژی تاتنفت در عرصه استراتژیک خاورمیانه به ویژه در عراق غیرقابل انکار است که در راستای تقویت روابط بخش انرژی و ارتقای حضور روسیه در منطقه تلاش می‌کند.

با نگاهی به مجمع اقتصادی قازان و سیاست خارجی روسیه می‌توان نتیجه گرفت که مسکو با استفاده از اهرم مالی، امکان همکاری در پروژه‌های زیربنایی را فراهم می‌کند تا روابط قوی سیاسی-تجاری با کشورهای جهان اسلام برقرار شود. این پروژه از طریق جامعه مسلمان روسیه، به ویژه مناطق یا جمهوری‌های استراتژیک مانند تاتارستان، باشقیرستان، چچن و داغستان تعریف می‌شود.

نمایشگاه قازان 18-19 مه 2023
روسیه - جهان اسلام: اعتماد و همکاری


• تورهای قازان قدیمی، بولگار و سویاژسک همراه راهنما برای مهمانان برگزار شد.
• نمایش نور منحصر به فرد بر روی دیوارهای کرملین قازان به عنوان بخشی از برنامه فرهنگی نمایشگاه قازان ارائه شد.
 
درباره "روسیه - جهان اسلام: KAZANFORUM"


"روسیه - جهان اسلام: بستر اصلی همکاری اقتصادی بین فدراسیون روسیه و کشورهای جهان اسلام است. برای اولین بار، مجمع بین المللی اقتصادی روسیه و کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) در سال 2009 برگزار شد و یک پلت فرم بین المللی پیشرو برای بحث در مورد موضوع همکاری و اجرای پروژه های مشترک ایجاد کرد.

هدف این مجمع تقویت روابط تجاری، اقتصادی، علمی، فنی، اجتماعی و فرهنگی بین روسیه و کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی است. فدراسیون روسیه و جمهوری تاتارستان پتانسیل همکاری با کشورهای جهان اسلام را به شیوه ای جدید به کار می گیرند. مجمع سالانه بین المللی اقتصادی روسیه و کشورهای عضو OIC با حمایت شورای فدراسیون مجمع فدرال فدراسیون روسیه و دولت جمهوری تاتارستان برگزار می شود.

آخرین فروم قازان 2022 حدود 6388 نماینده از 64 کشور و 59 منطقه روسیه را گرد هم آورد. موضوع این گردهمایی مصرف آگاهانه و از جمله موضوعات کلیدی برنامه تجاری : شراکت مالی، صنعت حلال، دیپلماسی جوانان، پزشکی، ورزش، صنایع خلاق، توسعه صادرات، کارآفرینی و سرمایه گذاری بود.

موضوع کلیدی برنامه تجاری سیزدهمین مجمع بین المللی اقتصادی "روسیه - جهان اسلام: KazanForum2022" اقتصاد اشتراکی و خیر مشترک حلال خواهد بود و موضوعات کلیدی مجمع آینده اقتصاد اسلامی و بانکداری شریک، صنعت حلال، دیپلماسی جوانان، توسعه صادرات، کارآفرینی و سرمایه گذاری خواهد بود. این رویداد همچنین شامل نمایشگاه حلال روسیه، روز جهانی حلال و رویدادهایی است که به 1100مین سالگرد پذیرش اسلام توسط ولگا بلغارستان اختصاص دارد.

رفتار مسئولانه و خلاقیت به ما این امکان را می دهد که آینده ای پایدار در دنیایی در حال تغییر بسازیم. حلال امروز نه تنها غذا، بلکه یک اکوسیستم تمام عیار از خدمات و ارتباطات است. طراحی شده برای کمک به انطباق با واقعیت های جدید اقتصادی.
 
برنامه چهاردهمین مجمع بین المللی اقتصاد "روسیه - جهان اسلام: KAZANFORUM" 2023
 
موضوعات:

همکاری بین المللی، اقتصاد، صنعت حلال، فرصت های شغلی، فن آوری، نوآوری ها، سرمایه گذاری ها، کسب و کارهای کوچک و متوسط، صنعت، لجستیک، منطقه پایداری، مراقبت های بهداشتی، ورزش، دیدگاه زنان، انجمن جوانان، تحصیلات، مرکز مطبوعات